Zwitserland, dat niet tot de EU behoort, en de unie hebben door de jaren heen allerhande afspraken gemaakt. Daardoor maakt het Alpenland, geheel omsloten door de EU, in de praktijk deel uit van de gemeenschappelijke Europese markt. Maar de Zwitsers onderhandelden sinds 2018 over een breed verdrag met de EU. Daarbinnen zouden aflopende afspraken worden verlengd en nieuwe een plaats krijgen.

Tegen het verdrag liepen echter steeds meer Zwitsers te hoop. Het zou de Zwitserse soevereiniteit aantasten. De regering in Bern probeerde daarom allerlei uitzonderingen op de EU-regels te bedingen. Zo zouden EU-burgers in Zwitserland niet zomaar aanspraak kunnen maken op een verblijfsvergunning of sociale zekerheid en wilde Bern de Europese rechter buiten de afspraken houden. Maar daar wilde Brussel niet aan.

Nu het verdrag van tafel is, dreigen onderlinge handel en verkeer in het gedrang te komen. Zo liepen onlangs de afspraken over medische technologie al af. Daardoor stuit de belangrijke Zwitserse medische sector op allerlei obstakels als die goederen wil uitvoeren naar EU-landen. En het omgekeerde gaat al even moeizaam.

De Europese Commissie „betreurt het eenzijdige besluit” van de Zwitserse regering. Er is de afgelopen jaren juist vooruitgang geboekt om het verdrag te verwezenlijken, meent de commissie. De komende jaren zullen de bestaande afspraken verouderen en verlopen, waarschuwt het dagelijks bestuur van de EU. „En ze zijn op dit ogenblik al niet uitgerust voor wat de betrekkingen tussen de EU en Zwitserland zouden moeten en kunnen zijn.”

Zwitserland „blijft een betrouwbare partner” van de EU, zegt een woordvoerder. Brusselse bronnen zijn daarvan vooralsnog niet overtuigd. Een vroegere EU-onderhandelaar zet er op Twitter vraagtekens bij. Bern heeft zich veel minder ingezet voor een akkoord dan Brussel, zegt een hoge EU-bron. Zwitserland wilde de EU-regels voor de gemeenschappelijke markt alleen volgen waar het goed uitkwam, klaagt de ingewijde.

„We vroegen de Zwitsers zelfs minder dan de Britten”, zegt deze bron. Nu Zwitserland niettemin de onderhandelingen afbreekt, „is iedereen heel kalm” in Brussel. Zwitserland dringt aan op het „handhaven van de bestaande afspraken”, maar daar denkt de EU anders over. Die zullen „onontkoombaar wegslijten”.