Voor kinderen betekent de vele neerslag vaak feest: laarzen aan en heerlijk stampen in de plassen. Voor de natuur komt de regen als een uitkomst, vanwege de lage grondwaterstand. Hoe zit dat precies? Vier vragen.

Was de grondwaterstand dan zo laag?

Jazeker. Even ter opfrissing: sinds 2018 waren de lentes én de zomers erg droog en warm. Daardoor liep het neerslagtekort –met name op de zandgronden– flink op. Omdat in de winters ook onvoldoende regen viel, bleef de grondwaterstand gedurende die jaren in het zuiden en oosten op een laag peil.

Europese wetenschappers toonden in maart nog eens aan hoe extreem het de afgelopen jaren was. In een publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Geoscience bleek uit de verhouding van zuur- en koolstofmoleculen in de jaarringen van oeroude eiken dat de laatste vijf jaar droger waren dan in de afgelopen 21 eeuwen. Volgens de wetenschappers is dit een duidelijk gevolg van klimaatverandering.

Aan de droogte is nu definitief een einde gekomen?

Klopt, alleen heel lokaal kan dat anders zijn. Dat grondwaterstanden op de meeste plekken weer normaal zijn, valt eenvoudig op te maken uit het Droogteportaal dat sinds woensdag online is. Deze nieuwe, interactieve kaart van KnowH2O, StellaSpark en KWR Water Research Instituut toont de historische en actuele situatie van neerslag, neerslagoverschot, bodemvocht, grondwater en beekafvoeren op verschillende plekken in Nederland.

Het neerslagtekort is voor de tijd van het jaar erg laag: 14 mm. In 2014 was het voor het laatst zo laag. Gemiddeld is het tekort een kleine 50 mm.

Elk jaar wordt het neerslagtekort op 1 april op nul gezet. Die datum geldt van oudsher namelijk als de start van het groeiseizoen. In het voorjaar gaan planten weer groeien en gaat er op droge dagen vocht verdwijnen als er verdamping via de bladeren plaatsheeft.

Wat betekent de neerslag voor flora en fauna?

Voor de meeste soorten is de regen goed nieuws. Vorig jaar zomer bouwden Natuurmonumenten en waterschap Vallei en Veluwe bijvoorbeeld een tijdelijke stuw van zandzakken in de Leuvenumse Beek op de Veluwe. Zo wilden ze voorkomen dat zeldzame vissoorten, zoals de beekprik, zouden uitsterven.

Dat het dier de droogte op sommige plekken op de zandgronden heeft overleefd, bleek dit voorjaar in ieder geval in de Brabantse beek de Dommel. Tijdens de paaitrek werden honderden beekprikken waargenomen.

Voor oerhollandse beuken boden de afgelopen natte maanden geen uitkomst. De bomensoort staat er allereerst om bekend dat het veel last heeft van droogte, vanwege de oppervlakkige manier van wortelen. Daarnaast houdt de beuk niet van natte winters. Na droge jaren leggen dan ook veel beuken het loodje, en dat zal dit jaar niet anders zijn.

Al met al werken aanhoudende droogten lang door in de natuur. Met name de veengebieden worden door droogte blijvend aangetast.

Qua droogte zijn er dit jaar geen zorgen?

Dat is te kort door de bocht. Het neerslagtekort kan razendsnel veranderen. In 2018 was er begin mei nog geen vuiltje aan de lucht qua neerslagtekort (zie graphic), maar bereikte dat in de zomer recordhoogten. Al lijkt een snelle stijging van de droogte er dit jaar niet in te zitten, omdat het de komende paar weken niet erg zonnig en warm zal worden. Dus het eerste deel van de zomer zullen er waarschijnlijk geen restricties zijn als het gaat om het gebruik van bijvoorbeeld grondwater. De waterschappen kunnen opgelucht ademhalen, in ieder geval voor even.