Het zijn met name scheepsjournalen, plantagelijsten, ladingoverzichten, rekeningen en zakelijke maar ook persoonlijke brieven, vaak nog niet onderzocht. Ze zijn allemaal te bekijken via de pagina nationaalarchief.nl/slavernijverleden. De toegankelijkheid is het resultaat van een jarenlange samenwerking van het Nationaal Archief en KB, de nationale bibliotheek, met negen erfgoedinstellingen uit Nederland, Engeland, Guyana en Suriname.

Iedereen kan nu zelf nagaan wat er gebeurde aan boord en op de plantages, wetenschapper of leek. Hoe schokkend het was blijkt onder meer uit de geschiedenis van het schip De Rusthof dat in 1733 met 719 tot slaafgemaakten van de West-Afrikaanse kust naar Paramaribo vertrok en er met 334 arriveerde. Ook alle zuigelingen, ongeveer honderd, waren onderweg gestorven.

„Bij verkoop in Paramaribo vielen nog drie mensen dood neer, zo slecht waren ze eraan toe”, licht historicus Leo Balai toe. Hij onderzocht de historie van slavenschepen eerder aan de hand van de archieven die nu gedigitaliseerd zijn, maar moest het toen nog met een hele zoektocht door het papier doen. „Ik moest er telkens voor van Amsterdam naar Den Haag, er was geen index, geweldig dat dit nu allemaal digitaal ter beschikking is.”

Ook te zien is bijvoorbeeld tien jaar aan archiefstukken van de Nederlandse slavenforten in West-Afrika die onverwacht werden teruggevonden bij The National Archives in Londen. Het gaat om uiterst gedetailleerde info over de handel via hoofdkwartier fort Elmina in Ghana, die door de Nederlandse gouverneur daar met een Engels schip naar Nederland werd gestuurd. Dat schip werd door een Frans schip gekaapt, dat vervolgens weer door een Engels schip werd teruggekaapt, waardoor de stukken uiteindelijk in de Londense archieven verdwenen. Daar werden ze gevonden door Erik van der Doe, coördinator archieven van Metamorfoze, het nationaal programma voor het behoud van het papieren erfgoed, dat de digitalisering mogelijk maakte.