Ook in het Midden-Oosten hebben de Verenigde Staten te maken met een gestaag groeiende concurrentie van Rusland en China. De Russische en Chinese politiek kenmerkt zich vooral door weinig opzienbarende beleidsveranderingen. Vriend en vijand weten waar ze aan toe zijn in geval ze besluiten met Rusland of China in zee te gaan. Het probleem met de Verenigde Staten is echter dat er iedere vier jaar een andere wind lijkt te waaien in Washington. Dit veroorzaakt grote onzekerheid bij de Arabische landen die traditioneel worden gerekend tot Amerika’s bondgenoten.

President Donald Trump had zich teruggetrokken uit het nucleaire akkoord met Iran, dat door de meeste staten in het Midden-Oosten als desastreus werd beschouwd. Trump voerde een politiek van maximale druk op Iran, onder andere via zware economische sancties. Trump wist dat er sinds jaar en dag sprake was van stille diplomatie en samenwerking tussen Israël en een aantal Arabische staten. Gemeenschappelijke deler hierbij was de vrees voor het agressieve en op expansie gerichte beleid van Iran in de regio.

Met Amerikaanse aanmoediging werd deze stille Israëlische-Arabische coöperatie uit de ‘geheimsfeer’ gehaald. Dat resulteerde in augustus vorig jaar in de Abraham Akkoorden. Dit gebeurde met stilzwijgende goedkeuring van Saudi-Arabië, dat zelf eerst de kat uit de boom wilde kijken. Maar alom leeft de verwachting dat ook Riyadh zich vroeg of laat bij deze nieuwe alliantie zal aansluiten. Het belang van het invloedrijke Saudische koninkrijk kan moeilijk worden onderschat.

Voor het eerst sinds decennia was er in het Midden-Oosten sprake van positieve ontwikkelingen die tot vrede, samenwerking en dus welvaart zouden kunnen leiden. Probleem was echter dat dit niet zozeer fundamenteel Amerikaans beleid was, maar eerder de persoonlijke visie van Trump. Dat werd de Amerikaanse bondgenoten in de Arabische wereld al snel duidelijk, toen hij door Biden werd opgevolgd.

Hoe veranderlijk het beleid van de Verenigde Staten kan zijn, werd begin deze maand door twee gebeurtenissen geïllustreerd. Allereerst stuurde Biden een Amerikaanse delegatie naar Wenen, waar over de voortzetting van het nucleaire akkoord met Iran werd onderhandeld. Enkele Europese landen speelden hierbij de rol van bemiddelaar. De Amerikaanse en Iraanse delegaties verbleven in Wenen in twee verschillende hotels en Europese diplomaten renden als boodschappenjongens van het ene naar het andere verblijf.

Vrijwel gelijktijdig werd bekend dat de VS hadden besloten militair materieel weg te halen uit Arabische Golfstaten – en dan men name uit Saudi-Arabië. Het betreft hier onder andere luchtafweerraketten en surveillancesystemen. Je hoeft bepaald geen expert te zijn om te begrijpen dat dit goed nieuws was voor Iran.

In veel Arabische hoofdsteden vraagt men zich nu af wat men eigenlijk nog kan verwachten van de Verenigde Staten.