Aanvankelijk leek Covid-19 lukraak toe te slaan, maar al snel bleken bepaalde groepen extra kwetsbaar. In zekere zin zou je kunnen zeggen dat het virus ‘discrimineert’, omdat het onderscheid maakt tussen mensen met een gezond gewicht en die met obesitas. Daarmee wordt de kloof tussen arm en rijk nog weer breder, met een schrijnend verschil in het aantal gezonde jaren en de gemiddelde levensverwachting.

In de daaruit voortvloeiende discussie stapelt men denkfouten bovenop taboes in de hoop op een wenselijke uitkomst. Zo valt steevast te lezen dat mensen die in armoede leven onverstandige keuzes maken door chronische stress en aanhoudend gepieker over geldzorgen. De gedachte is dat de dagelijkse sores zoveel hersencapaciteit opslokt dat er geen energie resteert voor ander denkwerk.

Deels is dat natuurlijk waar. Wie altijd geld tekort komt, rekeningen ongeopend in een la stopt en geen uitweg ziet, zal eerder geneigd zijn de stress weg te eten dan de focus te richten op gezonde voeding.

Wat meestal onbesproken blijft –nog los van de factor zwaar werk– is het feit dat minder intelligente mensen soms ook minder overzicht hebben; en minder oog voor het verband tussen voedingspatroon, leefstijl en overgewicht. Zo wordt die groep alleen als slachtoffer gezien, terwijl een deel van de oorzaak ligt in het eigen handelen.

Het allergrootste misverstand in deze kwestie is dat gezond eten duur zou zijn en dus onbetaalbaar voor iedereen met een bescheiden budget. Wie elke avond aardappelen serveert met verse groente en een bescheiden stukje vlees –of dat laatste zelfs helemaal niet– hoeft echter helemaal niet diep in de buidel te tasten. Zeker niet met een glas water erbij en zonder een dikmakend dessert.

Probleem is dat veel mensen helemaal niet beseffen dat er in een fles frisdrank meer dan twintig suikerklontjes gaan. Of oprecht denken dat je gewicht kunt verliezen door je boodschappenkarretje vol te laden met lightproducten. Daarnaast weten veel mensen niet eens meer wat ze aan moeten met groente die niet is voorgesneden of al kant en klaar in een magnetronmaaltijd is verwerkt.

Uiteindelijk heeft alles dus te maken met inzicht, overzicht, keuzes en vaardigheden. Het probleem los je dan ook niet zomaar op door die eigen verantwoordelijkheid weg te wuiven en verzachtende omstandigheden te benadrukken.

De ironie is dat deze pandemie juist een einde maakt aan de illusie van maakbaarheid. Het advies van de RVS staat daar haaks op. Het maakt eens te meer duidelijk dat het verschil tussen gelijke kansen en gelijke uitkomsten begint te vervagen in ruil voor een wereldbeeld waarin alles van overheidswege kan worden gestuurd.

De auteur is publicist. Reageren? hormann@refdag.nl