De formatie van een nieuw kabinet gaat nu echt van start. De Tweede Kamer heeft drie weken na de verkiezingen een serieuze informateur gevraagd om de mogelijkheden te bezien voor de vorming van een nieuw kabinet en hoe er een andere bestuursstijl in het Haagse tot stand kan komen. Dat is geen gemakkelijke opgave. Tjeenk Willink sprak woensdag tijdens een ontmoeting met de pers over „een heidense klus.”

Herstel van de juiste balans tussen macht en tegenmacht vereist namelijk een andersoortig regeerakkoord. De 79-jarige minister van Staat wil voorkomen dat de formatie eindigt met een dik en dichtgetimmerd regeerakkoord. Een kort en krachtig akkoord is nodig om de tegenmacht vanuit de Tweede Kamer richting de regering te waarborgen. „Het kan niet zo zijn dat je het regeerakkoord op de oude wijze doet en dan zegt dat je meer dualisme gaat prediken.”

Tjeenk Willink pakt het daarom op een andere manier aan. Hij gaat kijken welke fracties dezelfde problemen in de samenleving zien en wat ze daaraan willen doen. Zelf gaf hij al een voorzetje. Burgers maken zich volgens hem nu vooral zorgen over de voortgang van de vaccinaties, jongeren voelen zich klem zitten door de coronacrisis en ondernemers vragen zich af of hun bedrijf nog toekomst heeft. De overheid moet volgens Tjeenk Willink burgers zekerheid bieden: „De formatie moet in dienst van dat vertrouwen staan.” Tjeenk Willink heeft drie weken uitgetrokken voor zijn klus.

Nieuw is dat Tjeenk Willink de gespreksverslagen openbaar maakt. Dat wil de Tweede Kamer graag. Maar degenen die denken dat straks alle ins en outs van de formatie op straat komen, heeft het mis. De informateur gaat nu en dan ook vertrouwelijke gesprekken voeren en daar komt geen verslag van. Dat gebeurt volgens hem overal; in de politiek, in het bedrijfsleven en in de journalistiek. Volgens hem is het soms gewoon nodig mensen onder vier ogen te spreken. „Het is onzin om dat af te doen als achterkamertjespolitiek.”

Tjeenk Willink spreekt donderdag en vrijdag alle nieuwgekozen zeventien fractievoorzitters in de Tweede Kamer. Hij begint bij de kleinste fractie en eindigt bij de grootste. Waarom? Tjeenk Willink stelde woensdagavond dat hij vanuit de tijd dat hij voorzitter van de Eerste Kamer was, enige voorkeur heeft voor kleine partijen en voor oppositiefracties omdat zij vaak op achterstand staan ten opzichte van de grotere fracties en coalitiepartners.

Bovendien zijn veel kleine partijen nieuw in de Kamer. Zij kijken volgens de 79-jarige minister van Staat nog met een frisse blik naar het Haagse gebeuren. Over een half jaar zijn ze volgens Tjeenk Willink al onderdeel van het systeem.

Tjeenk Willink was woensdag snel klaar met kritische vragen over de positie van de VVD-voorman Rutte. Veel oppositiepartijen willen niet hem met samenwerken. De informateur benadrukte de grote verdiensten van Rutte. „Je kunt van iemand die tien jaar premier is geweest niet beweren dat er niets van deugt.”

Bovendien is Rutte volgens Tjeenk Willink niet als enige verantwoordelijk voor de ontstane bestuurscultuur. „Ik herinner eraan dat iedere maandag fractievoorzitters bij elkaar kwamen om de bestuursstijl van vandaag te bestendigen.” Rutte staat volgens de informateur de vorming van een nieuw kabinet niet in de weg. Zo lijkt Tjeenk Willink op subtiele wijze VVD-voorman en premier Rutte te rehabiliteren.