Cees Veerman vertelt boeren „het eerlijke verhaal”
Een nationaal akkoord voor verdeling van de schaarse ruimte in Nederland moeten boeren de duidelijkheid geven waar ze naar snakken. Maar de landbouw moet wél veranderen, stelt voormalig landbouwminister Cees Veerman. „Dat is het eerlijke verhaal.”
Een brede initiatiefgroep van boeren, wetenschappers en topmensen uit het bedrijfsleven en natuurorganisaties bracht het plan woensdag naar buiten. Onder hen opvallende namen, zoals voorzitter Louise Vet van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, stikstofhoogleraar Jan Willem Erisman, scheidend voorzitter van zuivelcoöperatie FrieslandCampina Frans Keurentjes en voorzitter Bart Kemp van boerenactiegroep Agractie. Veerman is hun boegbeeld.
Het nationaal akkoord stelt duidelijke doelen op het gebied van natuurherstel, biodiversiteit, klimaat, gezondheid van de bodem, een gevarieerd landschap en duurzame voedselproductie. Voor grootschalige landbouw blijft alleen ruimte in gebieden waar dat niet botst met andere belangen. Elders zullen boeren de keuze krijgen om zich aan te passen of hun bedrijf te verplaatsen.
De omslag kan niet van de ene op de andere dag en kost veel geld. De initiatiefgroep schat in dat „over een lange periode 1,5 tot 2 miljard euro per jaar” nodig is. Dat moet van de overheid komen.
Hoe gaat u de boeren mee krijgen in uw plan?
„De knoet erover werkt niet bij boeren. Je moet ze uitzicht bieden en ze aanspreken op hun vakmanschap. Dat betekent dat je doelen stelt, in plaats van vanachter een bureau in Den Haag voorschrijven hoe ze hun werk moeten doen. Wat er de laatste jaren in Nederland gebeurt, doet mij denken aan de Sovjet-Unie onder Stalin. Toen bepaalden ambtenaren in Moskou hoe diep boeren in Oekraïene hun land moesten ploegen. Dat is historisch.
Het bouwwerk van onze landbouw is in zestig jaar na de Tweede Wereldoorlog opgebouwd. Dat breek je niet eventjes af. Boeren lopen nu aan tegen maatregel op maatregel. Het is veel beter om ze te steunen bij de verandering die we willen. Want ik wil absoluut in Nederland een gezonde boerenstand houden.”
Boeren hebben vaak geprotesteerd tegen kabinetsmaatregelen. Wat zegt u tegen hen?
„Hakken in het zand en trekkers op de weg, het is begrijpelijk maar het helpt niet. Het is beter om onderdeel van het proces te blijven. Boeren moeten de steun van de samenleving niet verliezen, die hebben ze hard nodig. Richting het kabinet zou ik zeggen: doe geen beloftes die niet ingelost kunnen worden.”
U doelt op het beleid van demissionair minister Schouten?
„Zij heeft de allerbeste bedoelingen maar ze is steeds druk met het bestrijden van de waan van de dag. Het is niet gekomen tot een beleid voor de lange termijn. Nu er een nieuw kabinet wordt gevormd, is die mogelijkheid er wel.”
Veel boeren hebben juist geïnvesteerd in schaalvergroting, ook om investeringen in duurzaamheid te kunnen doen.
„Ik heb niets tegen een melkveebedrijf met 300 of 400 koeien op bijvoorbeeld Noord-Beveland. Wel tegen varkensstallen op Flakkee. Produceren voor de wereldmarkt? Prima, maar alleen in gebieden waar de omstandigheden het toelaten en de samenleving het accepteert. En daar zit een verschuiving in.
Kijk naar de nertsenhouderij. Die verdween na twintig jaar discussie en toenemende maatschappelijke weerstand. Maar de directe aanleiding was Covid-19. We moeten voorkomen dat gezonde sectoren onder invloed van incidenten de nek om worden gedraaid.”
Enkele jaren geleden pleitte u voor aanwijzing van gebieden waar moderne grootschalige landbouw voorrang zou moeten krijgen, en andere gebieden waar het accent ligt op bijvoorbeeld natuur. Is dit plan een vervolg daarop?
„Het ligt in dezelfde lijn. Ik heb toen ook aandacht gevraagd voor bodemgezondheid. Op dit gebied is er veel mis, ook in Nederland. Dat is te wijten aan ons intensieve bouwplan, met veel hakvruchten (aardappelen, suikerbieten en andere gewassen die de bodem relatief zwaar belasten, TR) en weinig aandacht voor bijvoorbeeld verhoging van het humusgehalte.
We leven in Nederland met 17 miljoen mensen op een kluitje. Er is een enorme behoefte aan woningen. Het is een schande dat jonge mensen met twee inkomens niet eens een huis kunnen kopen. Woningbouw kost ruimte. Die ruimte is er bij de landbouw. Boerengrond is niet duur omdat je er zoveel op verdient, maar omdat er een tekort aan ruimte is in Nederland. Ik zie zeker toekomst voor de melkveehouderij, maar wel passend bij andere ruimtelijke en sociaal-economische claims. Daar moeten we transparant over zijn. Hier kan het wel, daar niet, en daar moet het beter. We moeten boeren helpen bij de omslag. Dat gaat niet van vandaag op morgen, het kost misschien wel vijftien jaar. Met ons plan lossen we ook het stikstofprobleem niet morgen op. Maar we geven wel perspectief aan boeren.”
In de Volkskrant zegt u dat u voorstander bent van een veehouderij waarbij koeien alleen gras eten uit de eigen wei. Is dat haalbaar in Nederland?
„In zo’n interview verdwijnen de nuances. Melkkoeien hebben ook krachtvoer nodig. Maar laten we dat in Europa telen, in plaats van in Zuid-Amerika. Misschien wel bij akkerbouwers in Nederland, die op hun beurt de mest van de koeien op hun land uitrijden. Ik zou graag zien dat veehouders en akkerbouwers in Nederland rechtstreeks afspraken met elkaar maken, zonder de tussenstap van de mesthandelaren. Zo krijg je een nieuwe vorm van het aloude gemengde bedrijf, zij het op afstand, en dat past bij de circulaire landbouw die mevrouw Schouten voorstaat. We moeten niet terug naar de boerderij van Ot en Sien, met wat akkerbouw, een paar koeien en wat varkens.”
En de intensieve veehouderij?
„Die krijgt het moeilijk. De intensieve veehouderij importeert grondstoffen met een dubieuze ecologische voetafdruk, denk aan soja waarvoor in Zuid-Amerika bossen worden gekapt. Je moet zo eerlijk zijn om dat tegen boeren te zeggen. Het is overdreven om vol te houden dat wij de wereld moeten voeden. Het is beter onze kennis, wetenschap en vakmanschap te benadrukken in plaats van alles hier te willen produceren. Voor vleesproductie zie ik ruimte in Oost-Europa. In Nederland kan de intensieve veehouderij zich dan toeleggen op hoogwaardige vermeerdering (fokkerij van varkens en kippen, TR).”
Zullen boeren uw boodschap waarderen?
„Zeker de RD-achterban is conservatief, die zullen het me niet in dank afnemen. Maar niemand is gebaat bij smoesjes. Ik vertel het eerlijke verhaal. Als ze me erom haten, begrijp ik dat, maar ze kunnen niet zeggen dat ik mijn mond heb gehouden.”
