VVD blijft grootste partij, grote winst voor D66
Woensdag kan iedere kiesgerechtigde naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Volg het nieuws over de verkiezingen in dit liveblog.
Advertentie
Hoewel zijn partij één van de grote winnaars van de verkiezingen is, is er nog geen teken van leven van FVD-leider Thierry Baudet. Volgens de exitpoll stijgt Forum van twee naar acht zetels. Daarmee wint de partij na D66 de meeste zetels. Baudet heeft de media dus nog niet te woord gestaan, en en heeft evenmin iets van zich laten horen op sociale media.
Temidden van alle verschuivingen zou SGP-partijleider Kees van der Staaij dankbaar zijn met het behoud van de drie zetels, zegt hij tegen de NOS. “Deze voorlopige uitslag, daar tekenen we voor. Maar ik houd nog een slag om de arm. Exitpolls zeggen grote partijen meer dan kleine partijen.”
Van der Staaij roemde de “knappe prestatie” van de VVD die voor de vierde keer op rij de grootste is. Dat D66 zo goed scoort, is opvallend, zegt Van der Staaij. “Dat had ik niet helemaal zien aankomen.”
DENK komt in de exitpolls uit op twee Tweede Kamerzetels, een verlies van één zetel ten opzichte van de uitslag in 2017. „De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dat mij tegenvalt”, zegt de lijsttrekker van de kleine oppositiepartij, Farid Azarkan tegen de NOS. Maar hij is „ervan overtuigd” dat zijn partij uiteindelijk toch drie zetels haalt. De DENK-kiezer zit volgens hem nog „verstopt in de polls”.
GroenLinks-leider Jesse Klaver noemt zijn verkiezingsnederlaag „pijnlijk”, maar wil er nog geen conclusies aan verbinden. „Het is nog te vroeg voor allerlei analyses.” Hij wil wel aanblijven als fractievoorzitter.
Klaver denkt vooral aan zijn fractie in de Tweede Kamer, die nu nog uit veertien mensen bestaat maar volgens de exitpolls straks nog maar uit acht. „Deze uitslag betekent ook dat collega’s niet terugkomen, en dat doet pijn.”
SP-leider Lilian Marijnissen is teleurgesteld over de verkiezingsuitslag, maar is optimistisch voor de toekomst. Het is opnieuw een nederlaag voor Marijnissen die sinds 2017 leiding geeft aan de partij. Maar aan opstappen denkt ze niet.
De partij verliest volgens de exitpoll zes zetels en komt daarmee uit op acht zetels. Marijnissen had op „meer gehoopt en verwacht”. Volgens haar zijn SP-thema’s als zorg en de toeslagenaffaire minder in beeld gekomen door de coronacrisis.
PVV-leider Geert Wilders had „op meer gehoopt dan die zeventien zetels” waar de exitpoll voor zijn partij vanuit gaat. Maar de grootste oppositiepartij heeft volgens Wilders slechts „licht verloren”. Dat VVD en D66 hebben gewonnen, betekent ook dat Wilders zich erbij neerlegt dat hij weer de oppositie in gaat.
„Bedankt aan die toch weer 1 miljoen kiezers die op de PVV hebben gestemd”, zei Wilders in reactie op de exitpoll. Hij hoopt dat er nog een zetel zijn kant op valt, waardoor hij toch „in de buurt van die twintig blijft”
Demissionair premier en VVD-lijsttrekker Mark Rutte is „supertrots” op de winst die zijn partij volgens de exitpolls boekt. Hij feliciteert ook Sigrid Kaag met „de enorme overwinning van D66 en alle nieuwkomers”
Het ligt “zeer voor de hand dat VVD en D66 gaan praten over de formatie” zei Rutte.
De CDA krimpt naar verwachting met vijf zetels, volgens de laatst gemeten peiling van Ipsos. „Het is niet geworden wat we gehoopt hadden”, reageert een teleurgestelde Wopke Hoekstra. De campagne van twaalf weken die de lijsttrekker voerde, was „niet erg lang, maar we zijn wel goed begonnen.” Lang was onduidelijk wie de aanvoerder van de christendemocraten zou worden: Pieter Omtzigt, Hugo de Jonge of Wopke Hoekstra. Of dat de reden is voor de tegenvallende cijfers is „echt iets voor een latere evaluatie.”
Of de CDA van plan is te gaan meeregeren in het komende kabinet? „Daar gaan we morgen met de fractie over praten.” We leven momenteel in een lastige periode, zegt hij. „Nu is het aan de VVD en de D66 om verantwoordelijkheid te nemen.”
Advertentie
De verkiezingswinst van D66 legt „een grote verantwoordelijkheid” op de partij, zegt politiek leider Sigrid Kaag. „Ik zie het vertrouwen dat wij als D66 hebben gekregen als een bevestiging dat wij als enige progressieve partij invloed hebben gehad de afgelopen jaren”, aldus Kaag. „Met dat vertrouwen gaan we serieus om.”
Tegelijkertijd ziet Kaag de noodzaak tot samenwerking, ook met de VVD van demissionair premier Mark Rutte die eveneens winst heeft geboekt. Het beleid moet „progressiever, eerlijker en groener” dan de afgelopen vier jaar, zegt zij. Maar: „we zullen rekening moeten houden met onze partners”.
,Het was even slikken”, reageerde CU-leider Segers op de voor de CU teleurstellende exitpolls. De partij staat vooralsnog op verlies van een zetel. ,We hopen dat het nog meevalt. We gunnen onszelf een beter resultaat.” Anderzijds zei Segers zich ,rustig” te voelen. ,We hebben zo ons hart laten spreken, we hebben gedaan wat we konden en we hebben echt alles gegeven”, zei de partijleider in de YouTube-uitzending van de CU.
Segers verwees naar een uitspraak van Henri Nouwen die erop wees dat ,onze identiteit niet afhangt van wat we doen, maar dat we geliefd zijn door God.” Segers omschreef de CU als een ,Gideonsbende.” ,Als kleine club gingen we heel stoer midden in het politieke krachtenveld staan.”
Tegenover de NOS zei Segers dat zijn partij ,altijd het verschil” kan blijven maken. De CU-leider wees erop dat de politieke arena er minder overzichtelijk op is geworden. ,We zullen ook nu ons hart laten spreken en proberen het goede te doen.”
Segers vindt het „nog te vroeg om na te denken over meeregeren” in een volgend kabinet.
Caroline van der Plas, lijsttrekker van de BoerBurgerBeweging (BBB) is „gigablij” met de eerste exitpolls, waarin haar partij met een zetel in de Tweede Kamer komt. Ze hoopt op nog een tweede zetel.
„Mensen hebben ons belachelijk gemaakt en gekleineerd”, aldus Van der Plas. „Maar wij hebben er altijd in geloofd.”
Dat de SGP qua zetelaantal stabiel lijkt te blijven, stemt dankbaar, zegt SGP-lijsttrekker Kees van der Staaij bij Studio SGP in een eerste reactie. “We hebben goede hoop op een stabiele uitslag. Maar we kunnen nog wegzakken of stijgen, dat is het eerlijke verhaal.”
Hij kijkt met gemengde gevoelens naar de exitpolls. “De christelijke partijen CDA en CU lijken helaas echt te moeten inleveren. Dat is jammer. De SGP zou dan als enige christelijke partij stabiel blijven." Hij houdt nog wel een behoorlijke slag achter de arm. “De exitpolls geven slechts een eerste beeld, er kan nog wat schuiven.”
De winst van D66 is opvallend, zegt de SGP-voorman. “De partij lijkt het linkerblok, met daarin de partijen SP en GroenLinks, wat leeggegeten te hebben.” De winst van Forum voor Democratie verrast Van der Staaij niet. “De weerstand tegen coronamaatregelen legt hen blijkbaar geen windeieren.”
Chris Stoffer, nummer 2 op de SGP-lijst, had de winst van D66 niet verwacht, zegt hij in een eerste reactie bij StudioSGP. Ook de klap voor CDA had hij niet voorzien. Dat de CU weg lijkt te zakken, vindt het Kamerlid “een verdrietige zaak”.
Piet Adema, CU-voorzitter, zei woensdagavond rond tien uur ,goede hoop” te houden op behoud van vijf zetels. Hij meldde dat tijdens een YouTube-uitzending van de CU. In de exitpolls van 21.45 uur staat de ChristenUnie op vier zetels, een verlies van een zetel. Adema vermoedt dat de honderdduizenden per brief uitgebrachte stemmen niet helemaal goed zijn verdisconteerd in de peiling. Briefstemmen zijn vaak verstuurd door ouderen. Onder die briefstemmen zouden relatief veel CU-stemmers kunnen zitten. Adema wees erop dat het in voorgaande jaren nogal eens tot in de nacht duurde voordat het exacte aantal zetels voor de CU vaststond.
CU’er Don Ceder, vierde op de CU-lijst, toont zich teleurgesteld. ,We hadden op meer gehoopt, juist als je naar de peilingen keek.” Hij zegt dat in Nederland een nieuwe politieke werkelijkheid is ontstaan. Ceder zei dat christelijke politiek ,een klap” heeft gehad. Ceder wees op de kaalslag onder linkse partijen als SP en GroenLinks en de forse winst voor FVD.
Nederland kan ,blijven rekenen” op de CU, zei Ceder. ,We zullen ons kloppend hart laten spreken en ons inzetten voor de samenleving.”
Partijleider Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren vindt de eerste exitpoll „een heel hoopgevend bericht”. Daarin steeg de partij van vijf naar zes zetels. Maar in de tweede exitpoll - bekendgemaakt na het gesprek met Ouwehand - blijft de partij op vijf zetels staan.
Zes zetels zou de beste uitslag ooit voor de partij zijn, aldus Ouwehand tegen de NOS. „We hebben ambitie getoond.”
Dat D66 flink lijkt te gaan winnen vindt Ouwehand ook een hoopvol teken omdat die partij eveneens de veehouderij radicaal wil veranderen met een halvering van de veestapel.
Sylvana Simons, lijsttrekker van BIJ1, is blij met de „broodnodige entree” die haar partij volgens de eerste exitpoll van Ipsos maakt in de Tweede Kamer. Ze noemt de rest van de exitpoll wel een „teleurstellende winst voor de huidige status quo”.
Zo noemt ze de 2 nieuwe zetels voor de VVD „winst voor Ruttes afbraakbeleid”. Het verlies van GroenLinks laat volgens Simons wel zien dat er „in ieder geval op links animo is voor nieuwe politiek”. GroenLinks verliest volgens de eerste expitpoll zes zetels ten opzichte van 2017.
De gemeente Schiermonnikoog heeft woensdag om 21.43 uur opnieuw als eerste de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP. De opkomst op het eiland was 115,5 procent. Dat komt omdat er vaak toeristen op het eiland zijn.
D66 is er de grootste partij geworden. De partij kreeg 18,7 procent van de stemmen. De VVD werd de tweede partij met 17,4 procent.
De strijd om het als eerste melden van de eindstand gaat al jaren tussen Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal. Dat zijn de kleinste gemeenten van het land, met elk ongeveer duizend kiezers. Voor de gemeenten stond dit jaar echter de veiligheid vanwege het coronavirus voorop. De gemeente Rozendaal heeft er door de komst van een nieuwe wijk ook meer bewoners bijgekregen en achtte zich al kansloos in de ‘strijd’.
Schiermonnikoog was bij vorige verkiezingen steeds de snelste. Bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2019 kwam het ook als eerste met de uitslag. Dat gold ook voor de gemeenteraadsverkiezingen het jaar ervoor. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 was Schiermonnikoog ook de snelste. Bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2015 ging die eer ook naar Schiermonnikoog. Na de Provinciale Statenverkiezingen in 2011 streek Vlieland met de eer.
De christendemocraten verliezen mogelijk vijf zetels, blijkt uit een peiling van onderzoeksbureau Ipsos. CDA-campagneleider Raymond Knops toont zich teleurgesteld. „Ik heb me weleens beter gevoeld.” Of de late benoeming van lijsttrekker Wopke Hoekstra -slechts twaalf weken geleden- de slechte prognose verklaart, durft hij nog niet te zeggen. „De avond is nog lang.” Aan de inspanningen van de partij ligt het volgens Knops niet. „We zijn ontzettend hard aan de slag gegaan en waren goed zichtbaar.”
De drie linkse oppositiepartijen GroenLinks, SP, en PvdA lijken volgens de eerste exitpoll af te stevenen op een flinke nederlaag. Zowel GroenLinks als de SP verliezen zes zetels. De PvdA blijft gelijk op negen zetels.
Voor partijleider Lilian Marijnissen van de SP is de exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS een bittere pil. Het is haar vierde nederlaag op rij bij verkiezingen sinds haar aantreden in 2017.
Bij de vorige verkiezingen voor de Tweede Kamer steeg GroenLinks juist flink. Vier jaar geleden ging de partij van Jesse Klaver van vier naar veertien zetels. De partij deed toen na de verkiezingen mee aan de formatiebesprekingen, maar dat liep na een paar maanden mis.
De PvdA kende een lastige campagne. Een paar maanden voor de verkiezingsdag stapte Lodewijk Asscher op als lijsttrekker. Hij trok daarmee de consequentie uit de toeslagenaffaire. Lilianne Ploumen volgde hem op, maar dat levert de partij dus geen extra zetels op. Eerder stond de partij in de peilingen wel licht op winst.
De exitpoll kent een foutmarge van twee zetels.
In de exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos komt de ChristenUnie uit op 4 zetels, een verlies van 1 zetel. Voor de NOS-camera oogde Carola Schouten, demissionair CU-minister, dan ook teleurgesteld. Ze wees erop dat dat de uitslag nog niet definitief is en zei te hopen dat de CU de vijf zetels behoudt. Schouten zei tegenover de NOS dat de CU in het kabinet heeft laten zien dat je ,je idealen kunt behouden en tegelijk kunt regeren.” Schouten zei te betwijfelen dat het mogelijke verlies van de CU verband houdt met het agrarische beleid van de CU, dat niet zo gepruimd zou worden door het electoraat op het platteland.
De christelijke politiek in de breedte lijkt verlies te lijden, zegt Diederik van Dijk, SGP-kandidaat nummer 5, bij StudioSGP. “Heel vrolijk wordt ik niet van de eerste exitpolls. De SGP lijkt stabiel te blijven. Dat is niet verrassend, maar stiekem hoop je toch op een klein beetje groei.” Jongerenkandidaat Arie Rijneveld: “Je kunt als SGP wel stabiel blijven, maar als je kijkt naar de verschuivingen het hele spectrum, stemt dat niet per se vrolijk.”
D66 „ging door het dak” bij de exitpoll, waarin de partij op 27 zetels staat. Kamerlid en campagneleider Sjoerd Sjoerdsma is blij dat de vloer het hield, zegt hij, want er werd „flink op en neer gesprongen”. Hij spreekt van een historische uitslag en „zilver met een gouden glans”.
De gelukkige campagneleider spreekt van een campagne van optimisme en verbinding. Volgens hem heeft lijsttrekker Sigrid Kaag heel Nederland in de ban gebracht van „haar menselijkheid en idealen”.
Lijsttrekker van 50PLUS Liane den Haan is „heel blij” dat haar partij volgens de eerste exitpoll van Ipsos een zetel heeft behaald. Dinsdag dreigde de partij volgens sommige peilingen helemaal uit de Tweede Kamer te verdwijnen. Ipsos hanteert wel een marge van twee zetels. Mogelijk verdwijnt de partij dus toch uit de Tweede Kamer.
Laurens Dassen, de lijsttrekker van de pro-Europese partij Volt, zegt dat hij en de rest van zijn partij „ongelooflijk blij” zijn met het zetelaantal dat Ipsos in zijn exitpoll voorspelt. Volgens de peiling, in opdracht voor de NOS, krijgt de partij mogelijk vier zetels. De exitpoll houdt wel een marge van twee zetels aan. Volt zegt dan ook de definitieve uitslag af te willen wachten.
„Het lijkt erop dat Volt voor het eerst in een nationaal parlement komt en hopelijk is dat een startschot voor Volt in andere landen”, zegt Dassen. De partij is ook in andere Europese landen actief, en heeft een zetel in het Europees Parlement. „Het is hoe dan ook geweldig dat onze Europa-agenda bij kiezers is aangekomen”, aldus Dassen.
JA21-leider Joost Eerdmans „had niet durven dromen” dat zijn partij mogelijk 3 zetels haalt. Dat zetelaantal kreeg JA21 volgens de exitpoll van Ipsos, die de peiling uitvoerde voor de NOS. Wel wordt een foutenmarge van twee zetels gehanteerd.
Eerdmans noemt het „vrij uniek” dat mensen „in deze groten getale hun vertrouwen geven aan een partij die zo kort bestaat”.
In de Tweede Kamer lijken er vier nieuwe partijen bij te komen. Volgens de exitpoll die Ipsos voor de NOS deed, krijgt de pro-Europese partij Volt 4 zetels, het rechtse JA21 3, Bij1 van Sylvana Simons 1, en de BoerBurgerBeweging 1.
Het gaat om een voorlopige uitslag op basis van een peiling en de resultaten zijn nog niet definitief. Dit jaar houdt Ipsos een onzekerheidsmarge van twee zetels aan.
De VVD van minister-president Mark Rutte blijft de grootste partij in de Tweede Kamer met 35 zetels, een winst van 2 zetels. D66 met leider Sigrid Kaag is de nummer twee met 27 zetels, 8 meer dan de partij er nu heeft in de Tweede Kamer. Dat is de uitkomst van een eerste exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS. Het onderzoeksbureau hanteert een foutmarge van twee zetels.
Het CDA onder leiding van Wopke Hoekstra verliest 5 zetels en komt op 14. De ChristenUnie levert 1 plek in en komt op 4 zetels. Daarmee zou de huidige regeringscoalitie op een meerderheid van 80 zetels komen.
De linkse partijen krijgen harde klappen. Zowel GroenLinks als de SP heeft nu nog 14 Kamerzetels, beide partijen leveren er daar 6 van in. De PvdA heeft daar onder leiding van Lilianne Ploumen niet van kunnen profiteren. Zij blijft steken op 9 zetels, net zoveel als bij de historisch slechte verkiezingsuitslag in 2017. De Partij voor de Dieren wint wel 1 zetel en komt op 6.
De PVV verliest terrein. De partij van Geert Wilders levert 3 zetels in en komt op 17. Forum voor Democratie wint 5 zetels en komt uit op 7 in deze peiling.
De opkomst van deze Tweede Kamerverkiezingen lijkt hoger dan in de vorige twee verkiezingen, zegt SGP-campagneleider André Flach tijdens de laatste live-uitzending van StudioSGP. “Een hoge opkomst is per saldo niet positief voor de SGP. We hopen dat we een vierde zetel halen, maar zijn dankbaar als we de derde behouden. Maar de stap van drie naar vier zetels is echt groot.”
Naast Flach schuiven vanavond onder andere ook Menno de Bruyne, Kees van der Staaij, Chris Stoffer, Arie Rijneveld en Florian Pronk aan. De presentatie is in handen van Jacques Rozendaal en Ruth Roos.
Geen propvol restaurant met CU-aanhangers, zoals in gewone tijden. Alles is woensdagavond anders in coronatijd. De ChristenUnie richt in het partijkantoor in Amersfoort een studio in.
Die verzorgt vanaf 21.45 uur via YouTube een uitzending. Enkele partijprominenten, onder wie partijleider Segers en CU-minister Schouten, zullen daar optreden. In verband met de beperkte ruimte zullen zeker niet alle min of meer verkiesbare kandidaat-Kamerleden van de CU naar het Amersfoortse partijkantoor komen, geeft een CU-woordvoerder aan. In het ,krappe" kantoor zal Segers zich woensdagavond af en toe in een hal melden om bijvoorbeeld de NOS te woord te staan.
Ongeveer 74 procent van de kiezers had om 19.45 uur zijn stem uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS. Van alle stemmers heeft zo’n 55 procent zijn of haar stem woensdag uitgebracht.
In de cijfers heeft Ipsos de uitkomst van maandag en dinsdag en de briefstemmers meegenomen. De opkomst van maandag en dinsdag is door Ipsos geraamd op 12 procent. Verder schat Ipsos dat het opkomstpercentage van de briefstemmers 7 procent is. In totaal komt de geschatte opkomst daarmee op 74 procent.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 73 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.
Enkele stembureaus in Amsterdam hebben woensdag op verschillende tijdstippen zonder stembiljetten gezeten. Zo staat er rond 19.00 uur een lange rij buiten bij de KWF-stemlocatie aan de Delflandlaan, waar mensen wachten tot de biljetten weer zijn aangevuld.
„Gedurende de dag gingen bij enkele stembureaus de biljetten snel op, maar dat gebeurde bij niet meer dan tien locaties”, zegt een woordvoerder van de gemeente. „De mensen worden doorgestuurd naar andere dichtstbijzijnde stembureaus, of ze kunnen wachten tot de loketten weer zijn aangevuld.” Zo ook bij de Delflandlaan, waar nog een tweede stembureau in de straat is waar mensen die niet willen wachten terechtkunnen. Populair dit jaar is het Concertgebouw. „Mensen willen daar graag heen, omdat ze de plek missen en het fijn vinden daar weer even te zijn.”
De woordvoerder zegt dat, ondanks de vele jaren van ervaring met stemmen, je nooit precies weet waar mensen gaan stemmen. „We weten van oudsher waar het druk en minder druk is, en waar we drukte verwachten zijn meer stembureaus en stembiljetten.” De coronamaatregelen maken dat dit lastiger in te schatten is en dus kan er volgens de woordvoerder altijd een tekort ontstaan. „Door corona konden we 40 procent van de bureaus van de vorige keer niet gebruiken omdat ze te smal en te klein zijn. Daardoor zijn er nieuwe stembureaus, en dat maakt het iets onvoorspelbaarder dan andere jaren.”
Frank de Bie uit Den Bosch heeft aangifte gedaan tegen lijsttrekker Thierry Baudet van Forum voor Democratie vanwege het oproepen tot ronselen van stemmen. Directe aanleiding is volgens de oud-directeur van de Bossche lokale omroep een fragment uit een livestream van de partij, waarin Baudet uitlegt dat FVD-leden volmachten kunnen „regelen” voor de Tweede Kamerverkiezingen.
Het Openbaar Ministerie in Den Bosch bevestigt de aangifte en bestudeert die op dit moment, zegt een woordvoerster. „We gaan na in hoeverre er in het filmpje sprake is van strafbare feiten.” Volgens haar is dit tot nu toe de enige aangifte die is binnengekomen, ook landelijk gezien. „Maar dat kan natuurlijk nog veranderen. In dat geval kan het zijn dat we aangiftes bundelen. Maar vooralsnog doen we dit in Den Bosch af.”
„Als je niet stemt, dan telt je stem niet mee en daarom is het zo belangrijk dat mensen die FVD een warm hart toedragen in hun omgeving mensen enthousiasmeren om volmachten aan hen af te geven”, zei Baudet in het gewraakte fragment. „Mensen die misschien niet zo politiek betrokken zijn, die willen misschien wel een volmacht geven en dan kun je dus toch meermaals stemmen. Dus één persoon kan vier keer stemmen eigenlijk, als je maar die volmachten kunt regelen.”
De Bie bekeek het filmpje en „viel van zijn stoel”. „Dit is overduidelijk stemmen ronselen en dat mag niet. Ik weet nog dat in de jaren negentig mensen in Den Bosch langs de deuren gingen om volmachten op te halen. Dat is destijds een hele rel geweest.” Hij benaderde de Kiesraad, maar die raadde hem aan aangifte te doen bij de politie als hij vermoedde dat er sprake was van een strafbaar feit. Dat deed hij afgelopen maandag.
Kiezers actief benaderen met de vraag een volmacht af te geven heet ronselen en is strafbaar. FVD ontkende een paar weken geleden dat Baudet in het fragment oproept tot ronselen. Een woordvoerster liet weten dat FVD-leden zich „uitsluitend mogen richten tot mensen die zelf al van plan waren om bij volmacht te stemmen, maar moeite hebben een gevolmachtigde te vinden. In dat geval is uitdrukkelijk geen sprake van ronselen.”
Ruim de helft van kiezers had om 17.45 uur zijn stem uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dat meldt onderzoekbureau Ipsos in opdracht van de NOS. In totaal schat Ipsos de totale opkomst op 57 procent.
Woensdag had tot die tijd 38 procent van de kiesgerechtigden gestemd. In de cijfers heeft Ipsos de uitkomst van maandag en dinsdag en de briefstemmers meegenomen. De opkomst van maandag en dinsdag is door Ipsos geraamd op 12 procent. Verder schat Ipsos dat het opkomstpercentage van de briefstemmers 7 procent is. In totaal komt de geschatte opkomst daarmee op 57 procent.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 55 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.
De stembureaus die zijn ingericht op de NS-stations zijn woensdag goed bezocht, zo laat een NS-woordvoerder weten. „Op Utrecht Centraal staat de teller nu op 900 kiezers en is het behoorlijk druk”, zegt zij woensdag aan het einde van de middag. Station Nijmegen heeft 1100 stemmers ontvangen.
„Zoals verwacht zijn de meeste treinreizigers vandaag komen stemmen”, aldus de woordvoerder. Wegens het coronavirus zijn de mogelijkheden om te stemmen uitgesmeerd over drie dagen. Op maandag en dinsdag was het al mogelijk voor kwetsbaren en mensen uit risicogroepen te stemmen op Utrecht Centraal, Bilthoven, Den Bosch, Hilversum, Leiden Centraal en Schiedam Centrum. Toen werden er op bijvoorbeeld Utrecht Centraal rond de 150 stemmen per dag uitgebracht.
Het stembureau op station Nijmegen ging woensdag al om 05.15 uur open, waarmee het extra lang stemmers kon ontvangen. Dat is terug te zien in het bezoekersaantal van 1100 rond 17.00 uur.
„In Amsterdam Centraal hebben ze zojuist de 500e stemmer mogen ontvangen”, laat de woordvoerder verder weten. Daar stond rond het middaguur de teller nog op 300. NS zegt dat het op andere stations ook goed doorloopt met reizigers die hun stem komen uitbrengen.
De stembussen zitten dit jaar sneller vol dan tijdens eerdere verkiezingen, en dus moeten er „stembusstampers” en nieuwe bussen aan te pas komen. Dat merken ze ook in Rotterdam. „De stemformulieren zijn groter dit keer, want er zijn meer partijen die deelnemen aan de verkiezingen”, aldus een gemeentewoordvoerder.
Tijdens deze Tweede Kamerverkiezingen doen 37 partijen mee, een naoorlogs record. En dus zijn er op het stembiljet evenveel kolommen nodig, waardoor het papier groot uitvalt en veel ruimte inneemt in de stembus. Met een zogenaamde stembusstamper, „een houten stok die door de bus heen kan”, wordt de stapel aangedrukt, vertelt de Rotterdamse woordvoerder. Ook zijn er nieuwe stembussen naar de drukke stembureaus onderweg.
Er is volgens de woordvoerder nog een andere oorzaak waardoor de bakken snel vol zitten. „Normaal zetten we op de stempas de dichtstbijzijnde locatie waar je kan stemmen. Nu niet, en dus is er meer spreiding.” Ook maakt Rotterdam, net als veel andere gemeenten, gebruik van een druktemeter. „Dus je kunt zien hoe druk het is op jouw stembureau, dan kun je even wachten of wat verderop gaan. Dat maakt het lastig inschatten waar het drukker wordt”, legt de woordvoerder uit.
Ook stemmen dit jaar veel minder mensen onderweg naar hun werk. „Normaal kunnen we op basis van eerdere verkiezingen inschatten wie onderweg naar het werk gaan stemmen, dus bijvoorbeeld op Rotterdam Centraal hebben we dan een groter bureau ingericht”, aldus de woordvoerder over de druktespreiding bij de 400 stembureaus in Rotterdam.
De totale opkomst van de Tweede Kamerverkiezingen was om 15.45 uur gestegen naar 49 procent. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS.
Ipsos heeft de opkomst van maandag, dinsdag, woensdag en de briefstemmers bij elkaar opgeteld. Woensdag heeft tot 15.30 uur in totaal 30 procent van de kiesgerechtigden gestemd. De opkomst was maandag en dinsdag geraamd op 12 procent. Verder schat Ipsos dat het opkomstpercentage van de briefstemmers 7 procent is. In totaal komt de geschatte opkomst daarmee op 49 procent.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 43 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.
In de loop van woensdagmiddag loopt het aantal uitgebrachte stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen flink op. Het is aanzienlijk drukker op NS-stations waar gestemd kan worden dan maandag en dinsdag, voor sommige andere stembureaus staat een rij. Intussen is ook het tellen van de briefstemmen van 70-plussers op meerdere plaatsen in volle gang.
De landelijke opkomst voor de verkiezingen lag om 13.45 uur op 42 procent, schat onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS. Tijdens de vorige verkiezingen in 2017 was de geschatte opkomst op hetzelfde tijdstip nog 33 procent. Ipsos benadrukt dat de twee verkiezingen moeilijk met elkaar zijn te vergelijken, omdat in deze editie risicogroepen en kwetsbaren voor het coronavirus al vervroegd konden stemmen en 70-plussers hun stem per brief mochten uitbrengen.
Het tellen van de briefstemmen verloopt in de gemeenten Den Haag, Amsterdam, Groningen, Breda en Enschede goed. Vanaf 07.30 uur zijn honderden tellers in verschillende steden druk bezig met de per post verstuurde stembiljetten. In Deventer gaat het wat moeizamer, daar waren medewerkers woensdagmiddag nog bezig met het uitvouwen van de stembiljetten.
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft de website opkomstenuitslag.nl uit de lucht gehaald. Gebruikers van het forum van techsite Tweakers ontdekte in de broncode van de site de stemuitslagen van vier steden. Naast opkomstcijfers waren zo ook al uitslagen per partij openbaar.
Tweakers denkt niet dat het om de gegevens van alle stembureaus in de steden Groningen, Nijmegen, Eindhoven en Den Haag gaat. Dat komt omdat het aantal gevonden stemmen nog beperkt is. Zo waren er uit Nijmegen bijna 2500 stemmen te vinden, en in Den Haag 147.
De site opkomstenuitslag.nl toont data die komen uit de StembureauApp, die zestien gemeenten gebruiken. De app wordt beheerd door VNG en ondersteunt stembureaus bij het tellen van de stemmen. De stemuitslagen mogen pas vanaf woensdagavond 21.00 uur worden gepubliceerd.
Het tellen van de briefstemmen lijkt in de gemeenten soepel te verlopen. Woensdag om 07.30 uur begonnen de gemeenten met het tellen van de stembiljetten die op de post gedaan zijn door 70-plussers. Ook de stemmen die maandag en dinsdag vervroegd zijn uitgebracht bij een beperkt aantal stemlokalen worden geteld.
„Het loopt goed door”, zegt een woordvoerder van de gemeente Groningen. „Een aanzienlijk deel van de briefstemmen die eerst ongeldig waren verklaard kunnen nu toch meegeteld worden”. Demissionair minister Kajsa Ollongren paste maandag de procedure aan voor het tellen van de briefstemmen. Daardoor kunnen enveloppen waarin zowel een geldige stempas als een stembiljet zit, toch meegeteld worden. Eigenlijk was het de bedoeling dat het stembiljet in een aparte envelop zat. Die moest vervolgens samen met de stempas in een retourenvelop naar het briefstembureau opgestuurd worden.
Ook in Breda verloopt het tellen goed. De gemeente had woensdagochtend 13.000 briefstemmen binnen. In Enschede waren dat er 7000, op 20.000 stemgerechtigden van 70-plus. In Deventer gaat het tellen van de briefstemmen wat moeizamer. Een woordvoerder laat weten dat het een „stuk meer zijn dan verwacht”. De tellers waren woensdagmiddag nog bezig met het uitvouwen van de stembiljetten.
De websites van kieswijzers beleefden topdrukte op dinsdagavond, de vooravond van de laatste verkiezingsdag. Tijdens het laatste lijsttrekkersdebat en het Jeugdjournaal zagen Kieskompas, Stemwijzer en Kieswijzer voor Kinderen alle drie een piek. Ook woensdag blijven de stemwijzers vaak geraadpleegd.
De Stemwijzer, van voorlichtingscentrum ProDemos, werd tijdens het slotdebat 90.000 keer gebruikt. „Dat is twee keer zoveel als tijdens het slotdebat van de vorige landelijke verkiezingen van 2017”, meldt een woordvoerder. Stemwijzer heeft zijn record van vorige verkiezingen verbroken. Inmiddels hebben 7,55 miljoen mensen hem ingevuld. Dat is een stijging van ruim 11 procent ten opzichte van 2017, toen de Stemwijzer 6,8 miljoen gebruikers trok.
De Kieswijzer voor Kinderen is volgens een woordvoerder „ten onder gegaan aan zijn eigen succes”. De kieswijzer werd zo veel geraadpleegd dat de servers er woensdagmiddag mee ophielden en de website tijdelijk niet bereikbaar was. Inmiddels worden gebruikers verzocht om de kieswijzer op een later tijdstip in te vullen. De website werd vooral tijdens het Jeugdjournaal van dinsdagavond drukbezocht.
Ook bij Kieskompas was het dinsdagavond een stuk drukker. Tijdens het slotdebat reageerden ongeveer 11.000 mensen tegelijk op de stellingen, wat dubbel zoveel is als normaal. Inmiddels hebben ongeveer 2,3 miljoen mensen het Kieskompas geraadpleegd. Ook dat is een record: bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen was het eindtotaal 1,5 miljoen gebruikers. „Kieswijzers horen steeds meer bij de verkiezingen, en door de coronamaatregelen zitten meer mensen thuis achter hun computer”, verklaart directeur Willem Blanken.
De totale opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen is woensdagmiddag om 13.45 uur opgelopen van 30 naar 42 procent. Dat blijkt uit een schatting van onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS.
Ipsos heeft de opkomst van maandag, dinsdag, woensdag en de briefstemmers bij elkaar opgeteld. Woensdag heeft tot 13.45 uur ongeveer 23 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Ipsos schat de opkomst van maandag en dinsdag op 12 procent en die van de briefstemmers op 7 procent. In totaal komt de geschatte opkomst tot 13.45 uur daarmee op 42 procent.
Vier jaar geleden was de geschatte opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen op dit tijdstip 33 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag voor de risicogroepen en kwetsbaren vanwege het coronavirus.
Op handelsplatform Marktplaats worden meerdere rode stempotloden te koop aangeboden. Het is voor het eerst dat de potloden na het stemmen mee naar huis mogen worden genomen, en dus kan het als collector’s item worden gezien. ’Rod’ uit Leidschendam ziet er wel handel in en heeft zijn potlood aangeboden voor 25.000 euro.
In verschillende gemeenten mogen stemmers het potlood meenemen vanwege de coronamaatregelen. Waarschijnlijk is het potlood van Rod een van de eerste die is meegenomen, aangezien hij zijn „Stempotlood 2021 Rood” met de beschrijving „unicum, 1x gebruikt” al op maandag online heeft aangeboden. Vanwege corona kon er maandag en dinsdag al gestemd worden, om zo drukte op stembureaus te voorkomen en mensen uit kwetsbare groepen de ruimte te geven.
Onderhand staan er meerdere potloden op Marktplaats. Willem uit Woerden prijst die van hem aan met de tekst „Gebruikt stempotlood, is pas 1 stip mee gezet” en volgens Van Dijk uit Groningen mag zijn potlood „zeker niet ontbreken in de collectie van een echte potloodverzamelaar!”.
De aanbieders hebben verschillende ideeën over hoeveel het „vintage stempotlood” of „limited edition potlood” waard is. Zo kan op de potloden geboden worden ‘tegen elk aannemelijk bod’, vanaf 5 euro en vanaf 42 euro. Op het potlood van Ruben uit Delft, ook maar „1x gebruikt”, is woensdag een eerste bod van 2 euro uitgebracht.
Het stemmen op de NS-stations gaat „gestaag door”, laat een NS-woordvoerder weten. Op Nijmegen Centraal is er al flink gestemd. „Daar staat de teller op 500, want dat stembureau was al om 5.15 uur opengegaan.”
„Momenteel staat de teller van het aantal mensen dat hun stem op Utrecht Centraal heeft uitgebracht op 450”, laat de woordvoerder eind van woensdagochtend weten. Rond half tien hadden zeker 250 mensen daar hun stem voor de Tweede Kamerverkiezingen uitgebracht.
Amsterdam Centraal had eind van de ochtend 300 kiezers ontvangen. Het stembureau daar stond rond half tien nog op minimaal 100 stemmers.
Eerder liet de woordvoerder al weten dat de coronamaatregelen bij de stembureaus, die in opdracht van de plaatselijke gemeenten zijn ingericht, goed worden gevolgd. Met de stationsstembureaus willen NS, ProRail en gemeenten het voor noodzakelijke reizigers zo makkelijk mogelijk maken om onderweg te stemmen.
Bij veel stembureaus door het hele land is het druk. Mensen staan onder meer in Almere, op het Binnenhof en in Amsterdam in de rij, die dit keer door coronaregels langer is dan bij andere verkiezingen. Vooral bijzondere locaties zijn in trek, zoals musea, waar stemmers nieuwsgierig meteen een kort kijkje nemen. Ook op treinstations wordt veel gestemd.
Tegen het middaguur hadden de meeste partijleiders hun stem uitgebracht, onder hen ook een aantal nieuwkomers die hopen op zetels in de Tweede Kamer. Op een aantal locaties is ook het tellen van de briefstemmen al in volle gang, zoals in het Haagse World Forum en in de RAI Amsterdam.
Vijf uur nadat de stemlokalen in Nederland zijn opengegaan, mogen ook alle kiesgerechtigden op de Caribische eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius woensdag, om 07.30 uur plaatselijke tijd, naar de stembus.
De zogenoemde BES-eilanden hebben sinds 2010 de status van bijzondere gemeente van Nederland. Ook in 2012 en 2017 mochten de eilandbewoners meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen. De eilanden tellen ongeveer 15.000 kiesgerechtigden. Veruit de meerderheid van deze mensen woont op Bonaire.
Op Saba mochten kiezers die behoren tot risicogroepen die extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus maandag en dinsdag hun stem ook al uitbrengen.
Het stembureau waar minister Hugo de Jonge woensdag stemde, neemt geen maatregelen nu de bewindsman ná het stemmen in thuisquarantaine is gegaan. De Jonge had een melding van zijn corona-app gekregen dat hij mogelijk in contact is geweest met een besmet persoon.
Eerder had De Jonge gestemd bij stembureau 739, de drive-thru-stemlocatie in Rotterdam. Volgens voorzitter Okke Hoek van het stembureau zijn alle protocollen en maatregelen in acht genomen. „Handschoenen, mondkapjes, afstand bewaren, kuchschermen. Bovendien is het in de tent, dus semi-buiten. En de minister stemde vanuit zijn auto met een mondkapje op.” Hoek benadrukt dat het veilig is om te komen stemmen en dat deze stemlocatie dan ook gewoon openblijft.
In 25 gemeenten in Nederland is woensdagmorgen een stapel ongeadresseerde enveloppen bezorgd met daarin waarschijnlijk een stembiljet. Het gaat om de envelop die bestemd was voor het bijsluiten van een stempas en die met het stembiljet in een wel geadresseerde envelop voor het briefstemmen verzonden moest worden, zegt een woordvoerder van de gemeente Nijmegen. In Nijmegen zijn zo’n vijftig tot zestig blanco enveloppen bezorgd. Het is nog niet bekend hoeveel enveloppen er in totaal in de 25 gemeenten circuleren.
Het is een raadsel waarom de niet-geadresseerde enveloppen in de 25 gemeenten zijn bezorgd, zei ook minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, die woensdagmorgen in Nijmegen op werkbezoek was. Besloten is dat de gemeenten de enveloppen woensdagmiddag gaan openen. Als er stembiljetten in zitten, worden die zo mogelijk nog woensdag bij de juiste gemeenten bezorgd. Het ministerie zoekt uit hoe dat het beste kan gebeuren.
In de RAI Amsterdam worden woensdag niet alleen stemmen uitgebracht, maar ook geteld. Het gaat om alle stemmen van de Amsterdamse briefstemmers en de ‘gewone’ stemmen die al op 15 en 16 maart zijn uitgebracht. Vanaf 07.30 uur zijn er in de evenementenhal 310 tellers bezig en 79 mensen met andere functies, zoals controleurs, stembusvervoerders en briefopeners.
„Per brief kwamen er ongeveer 18.000 stemmen binnen”, zegt een woordvoerder van de gemeente. „Pas vanavond weten we het exacte cijfer. We gaan er vanuit dat we hier om 21.00 uur klaar zijn, zo hebben we de planning gemaakt.”
Op grote grijze vlakken op de grond en aan blokken van tafels, worden de stembiljetten uitgevouwen en gecontroleerd. Elk blok vertegenwoordigt een stembureau. Op de grond zijn rode en groene lopers aangebracht, die aangeven waar bepaalde groepen van de aanwezigen mogen lopen. Verschillende kleuren hesjes geven de rollen van de aanwezigen aan. Alle medewerkers zijn verplicht om van tevoren een gezondheidsverklaring af te leggen en dragen een mondkapje. Een PCR-test is niet nodig.
Volgens de woordvoerder verliep maandag problematisch vanwege de onregelmatigheden bij de briefstemmen. Omdat diverse gemeenten toen meldden dat een behoorlijk deel van de briefstemmen ongeldig zou zijn, werden deze poststukken terzijde geschoven. Minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) liet daarop weten de procedure aan te passen zodat veel van de briefstemmen wel konden meetellen. „De exacte foutmarge bij ons weet ik niet”, aldus de woordvoerder. „Door de nieuwe regels van het ministerie is er een fors deel dat toch nog toegelaten mag worden. Gelukkig, want het is niet fijn om een hele stapel apart te moeten leggen. We waren er heel blij mee dat die coulance er is.”
In de RAI worden woensdag niet alleen stemmen geteld, maar ook uitgebracht. Er zijn vier autostemstraten, een fietsstemstraat en nog drie reguliere stembureaus. Alle stemmen van deze bureaus samen worden na 21.00 uur ook in de evenementenhal geteld. „We hopen op een forse opkomst van 80 procent, net zoals de vorige keer in Amsterdam. Dat mensen zich toch vrij hebben gevoeld om te komen stemmen.”
De totale opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen was tot woensdagochtend 10.30 uur zo’n 30 procent. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS. Het onderzoeksbureau heeft de opkomst van maandag, dinsdag, woensdagochtend en de briefstemmers bij elkaar opgeteld.
Woensdagochtend heeft volgens Ipsos tot nu toe zo’n 11 procent van de kiesgerechtigde mensen gestemd. Op maandag en dinsdag, toen de stembureaus vooral voor de risicogroepen open waren, was de totale opkomst naar schatting 12 procent en Ipsos schat de opkomst op basis van briefstemmers op 7 procent. Samen is dat dus 30 procent.
Vier jaar geleden was de opkomst rond 10.30 uur zo’n 15 procent. Volgens Ipsos is het echter lastig om de opkomst in 2017 met die in 2021 te vergelijken, vanwege het briefstemmen door de 70-plussers en vervroegd stemmen op maandag en dinsdag.
Tal van kerkgebouwen doen deze week voor het eerst dienst als stembureau. Er zijn daar vaak grote, goed ventileerde ruimten beschikbaar. De bezwaren tegen stemmen in de kerk zijn echter niet overal verdwenen. Sommige mensen zouden weerstand moeten overwinnen voordat ze een religieus gebouw binnenstappen.
Het tellen van de briefstemmen in Den Haag is woensdagochtend, met ongeveer een uur vertraging, begonnen in het World Forum. Er ontbreken nog bepaalde documenten ter ondersteuning van het telproces, die worden momenteel naar de tellocatie gebracht. Het congresgebouw is de enige plek in Den Haag waar briefstemmen worden geteld.
Een ploeg van 240 mensen is verantwoordelijk voor het tellen van alle stemmen die via de post of op 15 en 16 maart zijn uitgebracht. Kort voor 09.00 uur stond een lange rij medewerkers voor de ingang van het World Forum te wachten. Iedereen werd na binnenkomst opgewacht bij zes verschillende balies, en van daaruit met behulp van een plattegrond naar hun tellocatie gestuurd. Ieder team bestaat uit acht personen. Zij vouwen de al uit de envelop gehaalde stembiljetten uit en sorteren die per partij. In Den Haag zijn volgens een woordvoerder van de gemeente naar schatting 60.000 kiesgerechtigde 70-plussers die hun stem via de post mochten uitbrengen.
Alle stembureaus in Nederland zijn woensdag op de derde verkiezingsdag sinds 07.30 uur geopend. Sommige stemlocaties waren zelfs al eerder open, zoals in Castricum. Op station Nijmegen opende het stemlokaal om 05.15 uur.
Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden. Zo mogen kiezers hun potlood waarmee gestemd is, meenemen naar huis. Om die reden is het potlood wel kleiner dan voorgaande jaren.
Het was woensdag, op de officiële verkiezingsdag, in de ochtend al aanzienlijk drukker dan voorgaande dagen. Het weer hoeft geen spelbreker te zijn want woensdag blijft het overwegend droog. De verwachting is dat de opkomst ongeveer hetzelfde zal zijn als in 2017, bijna 82 procent.
Wegens het coronavirus zijn de mogelijkheden om te stemmen uitgesmeerd over drie dagen. Maandag en dinsdag konden kwetsbaren en mensen uit een risicogroep in relatieve rust tot 21.00 uur terecht.
Een groot aantal politici en lijsttrekkers hadden in de ochtend al gestemd, onder wie demissionair premier Mark Rutte. Demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) keer raar op toen hij in Rotterdam in het stemlokaal stond. De bewindsman had per ongeluk zijn oude paspoort meegenomen, waar de gaten al in zaten om het onbruikbaar te maken. De minister ging onverrichter zake naar huis om later een nieuwe poging te wagen.
Lijsttrekker Laurens Dassen van nieuwkomer Volt heeft zijn stem uitgebracht. Hij deed dat in theater De Krakeling in Amsterdam.
Volt zit nu niet in de Tweede Kamer.
Kiezers die woensdag hun stem gaan uitbrengen in het Kunstmuseum in Den Haag kunnen tegelijkertijd een heel klein beetje kunst snuiven. De looproute in het vanwege corona al maanden gesloten museum voert namelijk langs twee gloednieuwe tentoonstellingen, die op 1 april open gaan, als dat tegen die tijd mag. „Een moment van troost en hoop voor de nabije toekomst”, zegt museumdirecteur Benno Tempel.
Het Kunstmuseum is al voor de elfde keer een stemlocatie. Tempel: „Nu is het extra bijzonder, omdat we de mensen een glimp van de exposities kunnen laten zien. We zien de verkiezingen als warmdraaien voor de heropening. Een veilige looproute uitzetten was bijvoorbeeld heel gemakkelijk.”
Het is aanzienlijk drukker op de treinstations op de derde dag van de Tweede Kamerverkiezingen dan afgelopen maandag en dinsdag. Volgens een woordvoerder van de NS is het „behoorlijk druk” op Utrecht Centraal en „loopt het onder meer op Amsterdam Centraal en station Nijmegen lekker door”. Binnen twee uur hebben enkele honderden mensen al hun stem uitgebracht.
Op de eerste twee dagen van de verkiezingen liep het nog niet echt storm in deze stemlokalen. Toen werden er op bijvoorbeeld Utrecht Centraal rond de 150 stemmen per dag uitgebracht. De teller staat daar nu intussen op zeker 250 stemmers. Het stembureau op Amsterdam Centraal heeft al minimaal 100 kiezers ontvangen. Volgens de woordvoerder worden de coronamaatregelen goed gevolgd.
VVD-leider en premier Mark Rutte heeft woensdag gestemd voor de Tweede Kamerverkiezingen. Hij deed dat in Den Haag bij Schoolvereniging Wolters.
De regeringspartij van Rutte heeft momenteel 32 zetels in de Tweede Kamer.
Tegen Goedemorgen Nederland zei de premier dat hij donderdagochtend, de dag na de verkiezingen en de uitslag, eerst gewoon gaat lesgeven.
Fractievoorzitter Jesse Klaver van GroenLinks heeft zijn stem uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Hij deed dat in het Kunstmuseum in Den Haag.
De GroenLinks-fractie in de huidige Tweede Kamer bezet 14 zetels.
Wopke Hoekstra, lijsttrekker van het CDA, heeft woensdag gestemd. Hij deed dat kort voor 10.00 uur in Bussum.
Het CDA vormt nu met de VVD, D66 en de ChristenUnie het huidige kabinet. Het CDA heeft momenteel 19 zetels in de Tweede Kamer.
Demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) wilde woensdagochtend gaan stemmen in Rotterdam, maar er bleek iets niet in orde met zijn paspoort. De bewindsman had per ongeluk zijn oude paspoort meegenomen, waar de gaten al in zaten om het onbruikbaar te maken. „Ze lagen in dezelfde la”, verklaart zijn woordvoerder.
De minister ging onverrichter zake naar huis om later een nieuwe poging te wagen. Even later twitterde de bewindsman een ‘stemadvies’: „Neem een GELDIG identiteitsbewijs mee… #haastigespoed #beetjedom #ikstem”.
Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet heeft woensdagochtend zijn stem uitgebracht in de Amsterdamse Posthoornkerk voor de Tweede Kamerverkiezingen.
Baudet droeg een mondkap en kwam samen met zijn vriendin het stemlokaal binnen, waar twee agenten voor de deur stonden. De partijleider zei op Freek Jansen te stemmen, de nummer zeven op de kieslijst van zijn partij.
FvD heeft nu 2 zetels in de Tweede Kamer.
Tijdens de verkiezingen woensdag blijft het overwegend droog, maar hier en daar is er wel kans op een bui of wat motregen. Het blijft veelal bewolkt, meldt Weer.nl.
De kans op een regenbui neemt in de loop van de middag steeds meer af, al kan er in het zuiden nog wel regen vallen. De zon laat zich met name in het oosten en noordoosten van het land zien. Verder waait er een matige noordwestelijke wind, die aan de kust krachtiger is. Het wordt 7 tot 9 graden.
Het stembureau in het Carlton Ambassador Hotel in Den Haag bleef het eerste halfuur sinds de opening op woensdagochtend leeg, maar rond 08.00 druppelden de mensen binnen. Enkele stemgerechtigden gaven aan speciaal naar het hotel in het stadscentrum te komen om het pand eens van binnen te kunnen zien.
Het stemlokaal zit in de aankomsthal van het hotel en was maandag en dinsdag ook al geopend. Onder de vijf kroonluchters aan het plafond zijn vier kieshokjes gevestigd.
Een paar aanwezigen zeggen verkiezingsdag een mooie gelegenheid te vinden om het Carlton eens van binnen te bekijken. Een vrouw geeft aan het pand altijd van buitenaf te zien, maar nog nooit binnen te zijn geweest. Iemand anders vertelt zelf in de hotelbranche te werken, in Amsterdam. Ze kon de kans niet laten liggen om voor het eerst het hotel binnen te wandelen.
De verwachting is dat ondanks de coronabeperkingen bijna evenveel Nederlanders gaan stemmen als vier jaar geleden. Van de ondervraagden in een peiling van I&O Research begin maart gaf 79 procent van de ondervraagden aan zeker naar de stembus te gaan, 13 procent wil waarschijnlijk gaan stemmen.
Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2017 bracht bijna 82 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uit, zo blijkt uit cijfers van de Kiesraad. Het was daarmee de hoogste opkomst sinds 1986.
In 1977 voelden de meeste kiezers zich geroepen om hun stem uit te brengen. In dat jaar lag het opkomstpercentage op maar liefst 88 procent. De verkiezingen van 1981 nemen met 87 procent een tweede plaats in. De Kamerverkiezingen van 1986 komen met een opkomst van 85,8 procent op de derde plek.
D66-lijsttrekker Sigrid Kaag heeft woensdagochtend even voor 08.00 uur haar stem uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Ze deed dat in Buurtcentrum Kommunika in Den Haag.
D66 is een van de huidige regeringspartijen en zit momenteel met 19 zetels in de Tweede Kamer.
Alle stembureaus in Nederland zijn sinds 07.30 uur geopend. Daarmee is de derde dag dat Nederland naar de stembus kan begonnen.
Sommigen stemlocaties waren al eerder open, zoals in Castricum. Op station Nijmegen opende het stemlokaal om 05.15 uur.
Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden.
Bijna 2,2 miljoen mensen hebben dinsdagavond naar het verkiezingsdebat van de NOS op NPO 1 gekeken. Dat blijkt uit cijfers van Stichting KijkOnderzoek (SKO). Het laatste tv-debat werd daarmee minder goed bekeken dan tijdens de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2017, toen er bijna 3,3 miljoen mensen voor de buis zaten.
Aan het debat deden de lijsttrekkers van de acht grootste partijen mee. Zij namen het steeds in duo’s tegen elkaar op. Eerder op de avond was er in De Stemming aandacht voor de zeven kleinste partijen die nu in de Tweede Kamer zitten. Naar dat programma keken bijna 1,3 miljoen mensen.
De achterliggende weken schreef de redactie politiek tientallen achtergrondartikelen over de verkiezingen. Deze artikelen zijn te vinden op rd.nl/verkiezingen2021.
D66-leider Sigrid Kaag zal het nooit accepteren door iemand voor verrader te worden uitgemaakt. „Dat pik ik van niemand”, zei ze bij Jinek naar aanleiding van een aanval van PVV-leider Geert Wilders tijdens het slotdebat van de NOS.
Wilders maakte Kaag uit voor verrader, omdat ze tijdens een bezoek aan Iran als minister een hoofddoek droeg, iets dat in Iran wettelijk verplicht is. Kaag raakte zichtbaar boos tijdens het debat. „Nee! Ik accepteer dit niet!”, wierp ze tegen.
„Ik was daar als minister van Buitenlandse Zaken, het ging niet over handel. Het was op verzoek van Saudi-Arabië en Oman, omdat er gedoe was over raketten. En het ging over Israëls veiligheidsbelangen”, zei Kaag dinsdagavond bij televisieprogramma Jinek. De plicht om een hoofddoek te dragen is „ontzettend vervelend, maar het diende een hoger belang. Maar een verrader genoemd worden, dat pik ik van niemand. Ik ben er weer boos over.”
Naast zijn eigen plannen voor een ‘nationaal herstelplan’, is VVD-leider Mark Rutte ook al plannen van andere partijen aan het verzamelen die daar mogelijk in passen. „Ik heb twee A4’tjes, waarop ik ongeveer beschrijf: wat zit er voor goede ideeën bij andere partijen”, zegt de lijsttrekker van de grootste partij. Hij ziet dit als een „vingeroefening” om straks in de formatie snel tot zo’n plan te komen.
Desgevraagd zegt Rutte dat er geen concept-regeerakkoord in zijn bureaula ligt. „Wat er ligt is een concept-herstelplan. Een eerste hoofdstuk van het regeerakkoord. Er zitten dingen in van alle partijen waarvan ik denk dat je ze erin zou moeten opnemen. Van alle partijen.” Al eerder kondigde Rutte aan dat hij met de formerende partijen snel tot zo’n plan moet komen. De kans is groot dat hij het voortouw zal nemen bij die formatie, want de VVD van Rutte lijkt met enige afstand de grootste partij te worden.
Hij noemt als voorbeeld de ‘New Deal’ van CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra, voorstellen die in verkiezingsprogramma’s staan en andere plannen die „partijen in debatten doen”. Hij wil deze suggesties toevoegen aan zijn eigen ideeën over de economie - specifiek de steunpakketten en hoe om te gaan met de schuldenberg van bedrijven - en hoe de zorg hersteld kan worden. Zo komt hij tot een „optelsom” aan voorstellen waar de nieuwe Tweede Kamer zich na de verkiezingen grotendeels achter kan scharen.
Daarmee kunnen de formerende partijen „een heel mooi plan samenstellen” dat ze na twee weken al aan de Kamer kunnen presenteren, denkt Rutte. „Zodat het niet alleen steun heeft van 80 of 90 zetels, maar 130 zetels.”
Ook de Nederlandse gevangenen van 18 jaar en ouder mogen dit jaar hun stem uitbrengen voor de Tweede Kamerverkiezingen, mits ze een andere kiezer hebben gemachtigd. Alleen gedetineerden die verlof hebben tijdens een van de verkiezingsdagen kunnen zelf het stemhokje in. Dit jaar kunnen gevangenen van 70 jaar en ouder, net als alle anderen van die leeftijd, ook per brief stemmen. Nederland telt volgens de laatste cijfers van het CBS, uit september 2019, een kleine 10.000 gedetineerden.
Gemeenten mogen in overleg met gevangenissen en tbs-klinieken besluiten om een stemlokaal in te richten in de instelling, op voorwaarde dat dit stembureau openbaar en toegankelijk is voor alle kiezers. Ook mag er een mobiel stemlokaal langskomen bij een gevangenis. In de praktijk gebeurt dit bijna nooit. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2017 was het alleen voor gevangenen in penitentiaire inrichting De Karelskamp in Almelo mogelijk om in de gevangenis te stemmen. Dit jaar biedt geen enkele gevangenis deze mogelijkheid. „Er zijn nu coronamaatregelen van kracht om het contact tussen mensen te beperken en besmetting met het virus zoveel mogelijk te voorkomen”, aldus een woordvoerster van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI).
- Ongeveer 13,2 miljoen Nederlanders mogen de komende dagen hun stem uitbrengen bij de Tweede Kamerverkiezingen. Een aantal cijfers over de verkiezingen op rij:
- Dit zijn de 29e landelijke verkiezingen sinds 1918 (de eerste met algemeen kiesrecht).
- Aantal gemeenten: 352 gemeenten in Nederland en drie bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied (Bonaire, Sint Eustatius en Saba). Dat zijn er, door gemeentelijke herindelingen, een stuk minder dan bij de verkiezingen in 2017. Toen waren er nog 388 gemeenten, los van de drie bijzondere gemeenten in het Caribisch gebied. Bij de verkiezingen daarvoor, in 2012, telde Nederland 415 gemeenten.
- Aantal deelnemende partijen: 37. Dat is een naoorlogs record. In 1971, 1981 en 2017 deden 28 partijen mee. Het absolute record werd gevestigd bij de verkiezingen van 1922. Toen deden er 53 partijen mee.
- Aantal kandidaten: 1579. In 2017 stonden 1116 mensen kandidaat en in 2012 972.
- Leeftijd stemgerechtigden: Ruim 2,4 miljoen kiesgerechtigden zijn 70 jaar of ouder. Zij mogen per post stemmen.
- Aantal kieskringen: Twintig, waaronder een die bestaat uit de bijzondere Caribische gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius.
Bronnen: Verkiezingsdienst ANP, Kiesraad, NS, CBS
Na twee stemdagen waarin vooral kwetsbaren en risicogroepen de mogelijkheid hadden om te stemmen, kan woensdag iedere kiesgerechtigde naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. De meeste stembureau’s gaan om 07.30 uur open en sluiten om 21.00 uur.
Mensen kunnen voor het stemmen ook weer terecht op de stations. In Nijmegen gaat om 05.15 uur het eerste stembureau op het station open. Ook het station Meppel en Zwijndrecht zijn er om 05.30 uur vroeg bij. De rest van de stations volgt om 07.30 uur. Vanwege het coronavirus kunnen mensen dit keer ook op een bijzondere plekken hun stem uitbrengen. Zo zijn er in diverse gemeentes drive-throughs om te stemmen vanuit de auto of op de fiets. Ook kan er buiten in tenten worden gestemd.
In de stemlokalen gelden dit jaar diverse coronaregels. Mensen moeten een gezondheidscheck invullen, moeten 1,5 meter afstand houden, moeten hun handen ontsmetten en moeten een mondkapje dragen. Ook moeten kiezers alleen naar het stembureau komen. Voor het stemmen krijgt men een rood potlood uitgereikt. Dit ligt dit keer niet al klaar in het stemhokje. In veel gemeenten mogen mensen na het stemmen het rode potlood houden. Of de potloden worden ontsmet voordat ze weer door een ander worden gebruikt.
Kiesgerechtigde 70-plussers mochten dit jaar vanwege corona per post stemmen. Dit zijn ruim 2,4 miljoen inwoners. Woensdag mogen 810.000 jongeren voor het eerst voor de Tweede Kamerverkiezing stemmen. In totaal zijn naar schatting 13,2 miljoen mensen kiesgerechtigd. Die briefstemmen worden woensdag overdag al geteld, de rest van de stemmen worden woensdagavond na 21.00 uur geteld.
Woensdag blijft de avondklok tussen 21.00 en 04.30 uur van kracht, maar er geldt wel een ontheffing voor mensen die naar het stembureau zijn geweest of mensen die meewerken aan de verkiezingen en het tellen van de stemmen.
Gemeenten kunnen woensdag in de loop van de dag al beginnen met het tellen van de stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen die via de post of op 15 en 16 maart zijn uitgebracht. Kiesgerechtigde 70-plussers mogen per post stemmen, dat zijn ruim 2,4 miljoen inwoners.
Het stemmen per brief is dit jaar iets nieuws. Het controleren van die briefstemmen op geldigheid verliep maandag niet zonder problemen. Meerdere gemeenten begonnen daar al mee en er ontstond verwarring. Diverse gemeenten meldden dat een behoorlijk deel van de briefstemmen terzijde moest worden geschoven en dat die niet geldig zouden zijn. In de gemeente Bernheze ging het bijvoorbeeld om 7,5 procent van de gecontroleerde brieven. Deze stemmen zouden allemaal verloren gaan. Minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) liet daarop weten de procedure aan te passen zodat de meeste stemmen wel zouden meetellen.
De uitslag van de stemmen van de briefstemmers wordt, net als alle ‘gewone’ stemmen, na het sluiten van alle stembureaus woensdag om 21.00 uur bekendgemaakt. Op 15 en 16 maart was een beperkt aantal stemlokalen, zo’n 1600, in de gemeenten al opengegaan voor kiezers die behoren tot de risicogroepen en daardoor extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus. Die stemmen worden ook al woensdag in de loop van de dag geteld.
Onder meer in de Rai in Amsterdam worden woensdag de stemmen van de Amsterdamse briefstemmers geteld, net als de ‘gewone’ stemmen die al op 15 en 16 maart zijn uitgebracht in Amsterdam. Vanaf 07.30 uur zijn er in de evenementenhal 310 tellers bezig en 79 mensen met andere functies, zoals controleurs, stembusvervoerders en briefopeners.
De verkiezingsavond is woensdag uitgebreid te volgen. Verschillende nieuws- en actualiteitenprogramma’s besteden er op meerdere momenten aandacht aan met speciale uitzendingen.
RTL Nieuws verslaat de verkiezingsavond met een uitzending van het programma Jinek. De NOS doet ’s avonds vanuit het Tweede Kamergebouw verslag.
Bij RTL worden de gebeurtenissen geduid door de politieke verslaggevers van RTL en de vaste commentatoren die vaker aanschuiven bij Jinek. De peilingen en uitslagen worden afwisselend bekendgemaakt en geduid door Antoin Peeters. RTL heeft in tegenstelling tot de NOS geen exitpolls, zodat er alleen gereageerd kan worden op de uitslagen die binnendruppelen.
Bij de NOS bepaalt de exitpoll van Ipsos een groot deel van de verkiezingsavond. Om 21.00 uur komt de eerste exitpoll met de eerste prognose, die is gebaseerd op het stemmen op de eerste, tweede en derde dag en op het stemmen per post. Voor de inschatting van het briefstemmen is gebruikgemaakt van een peiling onder 5000 mensen, laat de NOS weten. De tweede exitpoll verschijnt om 22.00 uur, dan worden ook de gegevens van het laatste half uur dat er gestemd kan worden, meegenomen. Ipsos houdt vanwege het briefstemmen een marge van twee zetels aan in plaats van de gebruikelijke een zetel.
De uitzending is volgens plan tot 01.00 uur, maar duurt volgens de NOS zo lang als „we nog een uitzending kunnen maken die relevant en interessant is”. Lijsttrekkers van de partijen worden gedurende de avond gepolst voor een reactie op de verkiezingscijfers.
Het Reformatorisch Dagblad doet in dit liveblog de hele dag verslag van de verkiezingen.
Hoewel gemeenten vanwege het coronavirus vooral stembureaus hebben gezocht waar voldoende afstand gehouden kan worden, zijn er toch nog genoeg bijzondere plekken waar mensen voor de Tweede Kamerverkiezingen kunnen stemmen.
In bijvoorbeeld Den Haag en Amsterdam kunnen kiezers terecht in een museum. In de Hofstad mag het Kunstmuseum de deuren woensdag voor één dag openen om mensen te laten stemmen. Volgens het museum biedt dit mensen ook een kans om weer even een glimp van de kunst op te vangen. Directeur Benno Tempel: „We willen de kiezers in Den Haag hiermee een moment van troost en hoop voor de nabije toekomst bieden”.
Inwoners van Amsterdam kunnen hun stem uitbrengen in het Van Gogh Museum. In de hoofdstad fungeert ook de Tolhuistuin als stembureau. In de rij voor de stembus draaien dj’s in de silent disco, dansen op muziek die wordt beluisterd via een draadloze hoofdtelefoon. In de fotobooth kunnen mensen een aandenken maken van hun stemervaring.
In Arnhem kan worden gestemd in de voormalige Koepelgevangenis. Ook rijdt er door de stad een trolleybus waarin mensen hun stem kunnen uitbrengen. In het Limburgse Roermond heeft de gemeente ervoor gekozen een speciale ‘Stembus’ rond te laten rijden. Deze bus is een mobiel stembureau dat op plekken kan komen waar geen geschikte locatie op loopafstand beschikbaar is. Omdat zorginstellingen en scholen vanwege de Covid-19 maatregelen niet ingezet kunnen worden bij de aankomende verkiezing als stembureau, moesten er 15 nieuwe locaties gezocht worden. Hierdoor zijn er in bepaalde wijken geen geschikte locaties die op loopafstand te bereiken zijn. De Stembus biedt daar nu een oplossing voor.
In het stadhuis in Eindhoven is een stembureau speciaal ingericht voor kiezers met een visuele beperking. Dit stembureau is ook geschikt voor mensen die niet kunnen lezen. In het stemhokje staan een soundbox en een stemmal. Vanuit de soundbox leest een stem de partijen en kandidaten voor. Deze stem vertelt ook hoe het stembiljet ingevuld kan worden met de mal die hier overheen ligt.
Met de opening van het stemlokaal op station Nijmegen om 05.15 uur is ook de derde dag dat Nederland naar de stembus kan, afgetrapt. In alle vroegte hadden zich een tiental fanatieke kiezers gemeld bij het stembureau. Nadat zij hun stem hadden uitgebracht keerde de rust er tijdelijk terug.
In het hele land zijn naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek ongeveer 13,2 miljoen mensen kiesgerechtigd tijdens deze Tweede Kamerverkiezingen.
De kiesgerechtigde 70-plussers mochten al per post stemmen. Dit zijn ruim 2,4 miljoen inwoners. Ongeveer 810.000 jongeren mogen deze keer voor het eerst voor de Tweede Kamerverkiezing stemmen. De afgelopen dagen mochten mensen die tot een risicogroep behoren al naar de stembus. Velen deden dat ook al. Maar de miljoenen anderen kunnen woensdag terecht in ruim 8800 stemlokalen. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur.
Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden. Zo worden in het stemlokaal potloden, stemhokjes, tafels, en andere voorwerpen geregeld schoongemaakt. In sommige gemeenten krijgen alle kiezers een eigen rood potlood dat ze daarna mee naar huis mogen nemen. En er zijn ‘kuchschermen’ tussen de kiezers en de leden van de stembureaus.
Stemmen kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs. Een identiteitsbewijs is geldig om mee te stemmen als het op 17 maart 2021 niet langer dan 5 jaar verlopen is. Als iemand in een andere gemeente wil stemmen mag dat, maar wel met een vooraf aangevraagde kiezerspas.
Advertentie
