Het marktonderzoekbureau GfK presenteerde vrijdag de consumptiecijfers van vis in Nederland. Eerst enkele feiten. De huishoudens kochten vorig jaar 9 procent meer vis. De totale besteding bij de viswinkels, viskramen en supermarkten kwam daarmee uit op 325 miljoen euro.

De best verkochte soort is sinds jaar en dag de gezouten haring. De Nederlander laat het ”maatje” nog steeds graag door zijn keel glijden. Op de tweede plaats staat zalm. Opvallend is dat het marktaandeel van gerookte zalm niet meer groeit, maar dat verse zalm daarentegen een omzettopper is. Op de derde plek staat kibbeling, gevolgd door lekkerbek, mosselen, garnalen en gerookte paling.

De voorkeur van de consumenten is wel aan het veranderen. Het gemak speelt een steeds grotere rol. Dat blijkt duidelijk uit het feit dat er minder naturel vis (onbewerkte vis) is verkocht, terwijl Nederlanders meer geld uittrokken voor kant-en-klare vis. De grootste groeiers in 2001 waren gebakken vis (kibbeling), vis uit blik en glas (haring en tonijn) en diepvriesvis (zalm, lekkerbek en vissticks).

Bij de verkooppunten is ook een verschuiving gaande. Het marktaandeel van de supermarkten steeg dankzij een uitgebreider assortiment, terwijl de omzet bij de visspeciaalzaken stagneerde. Toch worden de supermarkten niet als concurrent gezien voor de specialisten. „Bij de cijfers uit het onderzoek is alleen gekeken naar vis die mee naar huis wordt genomen. Bij de speciaalzaken en de marktkramen wordt veel ter plekke opgegeten. Dat is een groot deel van hun omzet”, aldus directeur Tilly Sintnicolaas van het Nederlands Visbureau.

Wie naar de verkoopcijfers kijkt, denkt wellicht dat het goed gaat met de sector. Toch ziet het er onder de oppervlakte minder rooskleurig uit. Weliswaar steeg de omzet in 2001 met 9 procent, maar uitgedrukt in kilo’s ging het om een toename van 4 procent. De andere 5 procent omzetstijging werd veroorzaakt door hogere prijzen.

Sintnicolaas bekijkt de resultaten dan ook met gemengde gevoelens. „Het eten van vis is in ons land nog geen gewoonte.” Dat er nog heel wat water door de Noordzee moet stromen, willen Nederlanders zeebanket kopen, bleek volgens de directeur vorig jaar ook uit het feit dat de mond- en klauwzeercrisis nauwelijks invloed had op de visconsumptie. „Je zou verwachten dat mensen vaker vis als alternatief voor vlees hadden gekocht, maar dat is eigenlijk niet gebeurd. De maaltijd van de gemiddelde Nederlander bestaat uit aardappelen, groente en vlees - en dat stukje vlees is niet zomaar te vervangen door vis.”

Uit het onderzoek van het bureau GfK bleek zelfs dat vis bij grote delen van de bevolking niet populair is. Vis wordt relatief veel gegeten door 50-plussers uit het westen en zuiden van het land en bij huishoudens zonder kinderen. Maar veel consumenten uit het noorden en oosten van het land en huishoudens met kinderen laten de vis voor wat ze is. Een punt van grote zorg is dat vooral jongeren het laten afweten.

Als de consumenten al vis kopen, doen ze dat met name op speciale dagen. Bijna 28 procent van de visaankopen wordt op vrijdag gedaan. Dat blijft de traditionele visdag. Ook zaterdagen scoren vrij goed. Verder vallen de feestdagen op. Het gaat daarbij vooral om Pasen en Kerst.

Maar dit neemt niet weg dat vis over het algemeen niet op het boodschappenlijstje van de consument staat. Dat veel mensen geen vis eten, wordt volgens het Nederlands Visbureau veroorzaakt door verschillende drempels. Het gaat daarbij onder andere om de hoge prijs, de bereiding, de geur, de onbekendheid, de aanwezigheid van graten en de smaak.

Het Nederlands Visbureau legt zich niet neer bij het gegeven dat veel mensen geen vis kopen. Door het begrip visdag nieuw leven in te blazen, wordt de consument aangemoedigd een of meer keer per week voor vis te kiezen. Vis is immers niet alleen lekker, maar ook gezond, stelt Sintnicolaas.

Via gratis receptenboekjes ”Tijd voor vis” en de website ”www.mijnvisdag.nl” met recepten en bereidingstips worden de belangstellenden op weg geholpen. In de publiekscampagne wordt onder het motto ”Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst” extra aandacht aan jongeren -en dan met name aan de tweeverdieners- besteed. Commercials op onder meer de populaire zenders Radio 538 en Sky Radio moeten hen overtuigen dat het „vandaag” ook hun visdag is.