Van de 355 gemeenten hebben er 118 geen sluitende begroting voor 2021 kunnen maken, ontdekte NRC na lezen van honderden toezichtbrieven vanuit de provincies. De meeste gemeenten moeten bezuinigen of de lasten verhogen om tot 2024 sluitende begrotingen te maken.Twaalf gemeenten staan vanwege de rode cijfers onder curatele van de provincie, waaronder Borsele, Montfoort en Vijfheerenlanden.

Een van de gemeenten die financieel in zwaar weer zitten, is Goeree-Overflakkee. Het lukte de gemeente vorig jaar niet om de begroting rond te krijgen, zegt raadslid Peter Grinwis (SGP). Een gat van 2,5 miljoen euro moest worden opgevuld. En dat terwijl de gemeente de achterliggende jaren al 13 miljoen heeft bezuinigd.

Noodgrepen

Het tekort heeft te maken met torenhoge kosten van de jeugdzorg en ondersteuning thuis van mensen die niet op eigen kracht zelfredzaam zijn, via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Sinds 2015 moeten gemeentes deze diensten zelf regelen. Via het Gemeentefonds krijgen ze wel geld van de Rijksoverheid, maar dat geeft onvoldoende dekking.

De begroting van Goeree-Overflakkee is inmiddels sluitend. Dankzij „allerlei noodgrepen” zoals de inzet van opbrengst van de verkoop van aandelen Eneco. Grinwis zegt het met tegenzin. „We willen graag een structureel gezonde financiële positie. Van de inzet van die Eneco-gelden om gaten in de begroting te dichten willen we zo snel mogelijk af.”

Inwoners van de Zuid-Hollandse gemeente merken nu weinig van het financiële tekort, denkt Grinwis. Wel zijn subsidies voor verenigingen afgebouwd, en is er minder geld voor de groenvoorziening. „Er staat nu onkruid op plekken waar je dat vijf jaar terug niet tegenkwam. Dat is jammer. We willen dat de omgeving er netjes bijstaat, omdat we een toeristische regio zijn.”

Dorpshuizen

Borsele is een van de twaalf gemeenten die onder curatele van de provincie staan. De gemeente komt 1,5 miljoen te kort. Arno Witkan (PvdA), wethouder van Borsele, verwacht dat inwoners de gevolgen van de tekorten de komende jaren gaan merken. Zo zou het gemeentehuis een dag in de week de deuren kunnen openhouden in plaats van vijf dagen. Ook kan de gemeenteraad besluiten het aantal dorpshuizen en sportaccommodaties te verminderen. Nu heeft elke dorpskern er één.

Belasting

Een andere optie is het verhogen van de onroerendzakenbelasting. Witkan en Grinwis zitten daar beiden niet op te wachten. Grinwis: „Dat is een heikel punt. We willen geen belastingverhoging, maar sluiten niet uit dat het daar toch van komt.”

Ook Witkan ziet belastingverhoging als „een knop waar we met tegenzin aan kunnen draaien.” „Je zult linksom of rechtsom aan geld moeten komen. Dat doet altijd pijn aan de inwoners.”

Grinwis geeft aan dat de gemeente becijferd heeft dat ze ca. 1,3 miljoen steun voor de jeugdzorg zouden krijgen. „Met dat geld hebben we de helft van het tekort te pakken. Maar of we dat ook daadwerkelijk gaan krijgen, is nog onzeker.”

Witkan pleit voor structureel meer financiële middelen vanuit het Rijk voor het bekostigen van de jeugdzorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning. „De tekorten lopen op, mede omdat er steeds vaker een beroep wordt gedaan op de jeugdzorg. De noodkreet om geld wordt daarom alleen maar luider.”

Ook Piet van Leenen (SGP), wethouder van de Hoeksche Waard, hoopt dat gemeenten meer subsidie van de overheid gaan krijgen. „Dat moet echt. De meeste politieke partijen vinden ook dat daar iets aan moet gebeuren.”

Het terugdraaien van de decentralisatie van de jeugdzorgen de Wmo vindt Van Leenen geen oplossing. „Dat verandert het financiële plaatje niet. De grondgedachte om hulp zo dicht mogelijk bij de cliënt te organiseren, is goed.”

Luxepositie

De Hoeksche Waard heeft de begroting niet op orde, maar verkeert wel in een „luxepositie”, zegt Van Leenen. De gemeente is in 2019 heringedeeld. „Omdat we een nieuwe gemeente zijn, mogen we de eerste jaren een tekort hebben. We kunnen er daarom voor zorgen dat de burger weinig van het tekort merkt.”

Daarbij komt dat de gemeente „best rijk” is, zegt Van Leenen. „We begonnen met een stevige spaarpot. Mede dankzij het verkopen van aandelen in Eneco. Dat heeft 83 miljoen opgeleverd.”

Voor de toekomst ziet de wethouder van de Hoeksche Waard wel uitdagingen. „In 2023 moet de begroting op orde zijn. Er moet dan een evenwicht zijn bereikt tussen de inkomsten en de uitgaven. Van onze spaarpot mogen we geen structureel gebruik maken.”