Polen is veruit de grootste van de twaalf kandidaat-lidstaten waarmee de Europese Commissie intensief overleg voert over de voorbereidingen voor de toelating tot de Unie. De entree in 2004 van een eerste groep genomineerden zonder daarin de aanwezigheid van deze natie, lijkt dan ook ondenkbaar. De delegatieleider van het voormalige Oostblokland gaf deze week in het Europees Parlement (EP) een overzicht van de stand van zaken.

Recent werden de boeken van weer twee van de 31 te behandelen hoofdstukken gesloten. Daarmee kwam het totaal op 22. Het lukte tijdens de jongste ronde van beraadslagingen een compromis te vinden voor onder meer de gevoelige kwestie van de verkoop van landbouwgrond aan niet-ingezetenen. De autoriteiten mogen gedurende twaalf jaar dergelijke transacties verbieden, zo luiden de afspraken. Voor boeren, onder wie veel Nederlanders, die ginds reeds een bedrijf hebben en daar de benodigde hectaren pachten, gelden echter minder strenge bepalingen. Zij kunnen, afhankelijk van de regio, drie of zeven jaar na het aangaan van het pachtcontract al eigenaar worden.

Polen hoopt voor de zomervakantie nog meer dossiers weg te werken, zodat het in de tweede helft van 2002 alle aandacht kan richten op drie resterende en uiterst lastige onderwerpen: landbouw, structuurfondsen (regionale hulp) en de financiële consequenties van het lidmaatschap. Met name ten aanzien van eerstgenoemd hoofdstuk dient zich een heet hangijzer aan. Brussel wil de agrarische bevolking van de aspirant-leden voorlopig slechts een beperkte, maar geleidelijk wel stijgende directe inkomenssteun geven. In de plannen van de Commissie zal er pas in 2013 sprake zijn van een volledig gelijke behandeling. Voor sommige van de huidige lidstaten gaat zelfs dat al te ver.

Truszczynski herhaalde in het EP dat de coalitie van premier Leszek Miller zich op het standpunt stelt dat de overgangsperiode niet langer mag duren dan tot en met 2006, als de termijn van de huidige meerjarenbegroting van de Unie eindigt. Voorts verlangt zij een verhoging van de voorgestelde productiequota en een groter nettovoordeel (ontvangsten minus afdrachten aan de gemeenschappelijke kas). Maar de onderhandelaar liet tevens weten dat Warschau bereid is soepel te zijn en dat het streeft naar wederzijds aanvaardbare oplossingen.

Sinds de verkiezingen van afgelopen september bezetten populistische en eurosceptische partijen meer dan een kwart van de zetels in het Poolse parlement. De stemming onder de burgers tegenover het verenigd Europa lijkt verslechterd. In het westelijk deel van het continent heerst daarom hier en daar ongerustheid over de uitslag van het in het najaar van 2003 te organiseren referendum over de toetreding.

Diplomaat Truszczynski deelt naar zijn zeggen die bezorgdheid niet. Hij zet uiteen: „We nemen een kristallisatie van de oppositie tegen de EU waar. Dat leidt tot een groeiende polarisatie, maar die verschijnselen zijn niet gekoppeld aan een geringere invloed van de voorstanders. Wat dit laatste betreft zou ik willen spreken van een stabiele situatie.”

Inmiddels heeft de regering hulp gekregen van de Rooms-Katholieke Kerk. De bisschoppen hameren in een onlangs uitgegeven verklaring op het belang van integratie in de EU. Die bewerkstelligt de definitieve opheffing van de tweedeling binnen het Europa van na de Tweede Wereldoorlog en garandeert de vrijheid die is verworven met de overwinning op het communisme, benadrukken zij.

„Dat sluit aan bij de opvatting van de paus”, constateert Truszczynski. En in de richting van de critici in het EP die liever geen vermenging zien van overheid en religie, merkt hij op: „De kerkelijke leiders juichen de overstap toe. Dat heeft een positief effect op de publieke opinie. Ik zie niet in waarom de kerk niet zou mogen doorgaan met haar betrokkenheid te tonen.”

Hij vertelt verder dat er begin mei een informatiecampagne start om de burgers op een eenvoudige wijze voor te lichten over allerlei aspecten van de toekomstige participatie in de Unie en ze daarmee voor te bereiden op de volksraadpleging. Er zullen folders beschikbaar komen via postkantoren, banken, scholen en gemeenten.

Een actueel knelpunt in de relatie tussen Brussel en Warschau heeft betrekking op een geschil in de verzekeringssector. Eureko, een groep van assurantiemaatschappijen, waarin het Nederlandse Achmea een vooraanstaande rol speelt, neemt voor 30 procent deel in de Poolse branchegenoot PZU. Zij probeert via het verwerven van nog 21 procent de meerderheid van de zeggenschap in bezit te krijgen die nu nog berust bij de staat. De regering steekt daar echter een stokje voor.

Premier en oud-communist Miller laat in dit geval de nationale gevoelens die voortvloeien uit de vrees voor een uitverkoop van eigendommen, prevaleren boven de belangen van buitenlandse concerns. Truszczynski wenste deze week niet veel woorden te wijden aan de kwestie. Hij verklaarde alleen: „De privatisering is nog niet voltooid. Maar de intentie blijft overeind: we willen tijdens de ambtsperiode van deze regering dat proces tot een einde brengen.”

Ondertussen waarschuwt de Europese Commissie ervoor geen rechtsonzekerheid op te roepen die het bedrijfsleven van elders zal afschrikken. Vorig jaar ging door het ontbreken van waterdichte juridische garanties de bouw van een fabriek van Toyota in Polen niet door. Met een werkloosheid van maar liefst 18 procent moet dat land zich realiseren dat het de investeringen van buitenaf hard nodig heeft.