Tot voor kort was Illa de Spaanse minister van Volksgezondheid. Hij is nu één van de grote favorieten bij de Catalaanse parlementsverkiezingen van zondag.

Hij was de enige die de test weigerde. Alle andere deelnemers aan het debat overlegden op verzoek van de publieke Catalaanse zender TV3 een recente PCR-test of lieten zich zonder tegensputteren een sneltest afnemen. De omroep vond een proef zinvol, omdat de negen politici drie uur lang zonder mondkapje in een beperkte ruimte zouden spreken.

Het kwam ex-minister Illa, aanvoerder van de sociaaldemocratische PSC bij de Catalaanse stembusgang, op harde kritiek te staan. Hoe kon de man die tot twee weken geleden verantwoordelijk was voor de Spaanse strijd tegen corona het in zijn hoofd halen een test te weigeren? Onverantwoordelijk, was het eensgezinde oordeel.

Als verweer zei Illa op hooghartige toon dat „de sanitaire protocollen in deze context een test afraden.” Het maakte het er alleen maar erger op. Er bestaan immers geen officiële protocollen voor verkiezingsdebatten. De speculaties bleven niet uit. Was Illa besmet en wilde hij dat verbergen om zijn campagne te redden? Had hij zich in het geniep voor zijn beurt laten inenten? Voelde hij zich als ex-minister verheven boven de rest?

De verkiezingen komen na een periode waarin de Spaanse justitie een zwaar stempel heeft gedrukt op de Catalaanse politiek en samenleving. Negen leiders van de onafhankelijkheidsbeweging zitten gevangenisstraffen uit van negen tot dertien jaar voor hun aandeel in de organisatie van het referendum over onafhankelijkheid in oktober 2017. Een deel van de toenmalige Catalaanse regering, waaronder regiopresident Carles Puigdemont, vluchtte kort na het referendum naar België. Bijna 3000 burgers worden strafrechtelijk vervolgd voor hetzelfde en voor straatprotesten die in enkele gevallen uitliepen op rellen.

Ook de verkiezingen van zondag zelf zijn het gevolg van ingrijpen door de Spaanse rechters. Regiopresident Quim Torra werd uit zijn ambt gezet omdat hij een spandoek dat opriep tot „vrijheid voor de politieke gevangenen en ballingen” te laat van de voorgevel van het regeringsgebouw in Barcelona had verwijderd. Dat maakte een vervroegde stembusgang onvermijdelijk.

De verkiezingen zijn vooral een krachtmeting tussen het unionistische en separatistische blok. Sinds de verkiezingen van 2015 hebben de partijen die een zelfstandig Catalonië nastreven de meerderheid in de Kamer van 135 zetels. Tot verrassing van velen werd die meerderheid bevestigd in december 2017, kort na de mislukte poging tot afscheiding van Spanje. Maar de strubbelingen tussen de twee partners in de regeringscoalitie van Torra hebben de unionisten de hoop gegeven dat het ditmaal anders zal lopen.

Meesterzet

De sociaaldemocraten –de voorbije jaren steeds verder opgeschoven naar het Spaans-nationalistische kamp– dachten een meesterzet te doen. De Spaanse premier Pedro Sanchez schoof zijn minister van Volksgezondheid Illa naar voren als kandidaat voor zijn zusterpartij in Catalonië. De staat van dienst van Illa als minister tijdens de pandemie was verre van briljant, maar hij was wel elke dag op alle tv-zenders – en dat telt.

Toch is het de vraag of het voldoende is voor een zege van het unionistische blok. In de peilingen delen de sociaaldemocraten de eerste plaats met de twee grote onafhankelijkheidspartijen.

En ook al zou Illa winnen, dan heeft hij een lastig probleem. Want zonder de steun van de extreemrechtse partij Vox is een unionistische meerderheid volstrekt uitgesloten. De 5,5 miljoen kiezers in Catalonië, waar de herinnering aan het Spaanse fascisme van Franco nog lang niet uitgewist is, weten dat ook. Het zou dan ook geen verbazing hoeven te wekken als de onafhankelijkheidspartijen opnieuw met de overwinning gaan strijken.