Ze hebben hun spulletjes klaarstaan, zo vernam Myanmar-kenner Minka Nijhuis maandag van Birmese vrienden. Tasjes met zeep, tandpasta, schone kleren. Klaar om mee te nemen zodra ze door de politie van hun bed worden gelicht. Zoals eerder maandag gebeurde met de pro-democratische leider Aung San Suu Kyi, met Win Myint, de president van het land, en met andere partijleiders binnen de Nationale Liga voor Democratie (NLD).

Nijhuis hoort van knokploegen die bewapend met messen en zwaarden door de straten van Yangon trekken, op zoek naar burgers die het wagen om te protesteren tegen de staatsgreep.

Door de coup van maandag lijkt er een eind te zijn gekomen aan de kwetsbare exodus van Myanmar in de richting van vrijheid. Is er ooit zo’n ontwikkeling geweest?, vragen sommigen zich af. Heeft het leger niet bij voortduur de schijn van democratisering opgehouden? Daar lijkt het veel op. Ook omdat de legertop in de grondwet liet vastleggen dat een kwart van de parlementszetels gereserveerd blijft voor militairen. Verder hield het leger controle over diverse ministeries. Via een eigen politieke partij, de Partij voor Unie, Solidariteit en Ontwikkeling (USDP) speelden de militairen het politieke spel mee, ervan overtuigd dat ze Suu Kyi (uit te spreken als soetsjie) en haar partij in bedwang konden houden, zo niet verslaan.

Een manier waarop de legertop dat probeerde, is Suu Kyi als pro-islamitisch af te schilderen. Zij en de NLD hebben een grote aanhang onder de boeddhistische bevolking, dus om onder die aanhang verdeeldheid te zaaien hoef je burgers enkel op te jutten tegen de moslimminderheid in het land, door die luidkeels te verdenken van radicaal-islamitische plannen. Overigens moesten ook andere niet-boeddhistische en niet-Birmaanse burgers het ontgelden, waaronder christenen in Chin-, Kachin- en Shanstate, afgelegen bergstaatjes langs de grens.

Richard Cocket beschrijft in zijn boek ”Blood, Dreams and Gold, the changing Face of Burma” hoe de antimoslimhetze in getallensymboliek gestalte kreeg. Zo dook overal het getal 969 op (onder meer als een soort visje op auto’s). De cijfercombinatie had altijd al waarde voor Birmese boeddhisten –bijgelovig als ze zijn– maar nu is die bedoeld om moslims in een kwaad daglicht te stellen. Birmese moslims koesteren namelijk vanouds een ander getal: 786. „Wie die cijfers bij elkaar optelt”, zo luidt het gerucht, „die komt op 21 en dat kan niet anders beteken dan dat moslims nog in deze eeuw de macht in Myanmar willen grijpen.” Zo kreeg 969 geplaatst tegenover 786 ineens een grimmige boodschap.

Rohingya

De gruwelijke jacht op islamitische Rohingya was niet anders dan een poging om Suu Kyi en haar partij politiek uit te schakelen. Suu Kyi zou zichzelf immers diskwalificeren als vaderlandslievend leider als ze het geweld tegen de Rohingya zou veroordelen, iets waaraan ze als winnares van de Nobelprijs voor de Vrede niet kon ontkomen, was de gedachte. Suu Kyi trapte niet in deze valkuil en zweeg – iets wat haar in het Westen weer werd kwalijk genomen.

De uitslag van de laatst gehouden verkiezingen, op 8 november 2020 toonde overduidelijk aan dat de etnisch-religieuze legertruc niet heeft gewerkt. De winst voor de NLD en het verlies voor de USDP moet de legertop zwaar op de maag hebben gelegen. Ook nu werd duidelijk dat Suu Kyi en haar partij niet langs electorale weg in bedwang zijn te houden, en daarmee dreigde de dominante positie van de strijdkrachten echt gevaar te lopen. Wie daarbij bedenkt dat er bij het Internationaal Strafhof in Den Haag aanklachten gereed liggen gericht tegen de Myanmarese legerleiding vanwege misdaden tegen de Rohingya, die kon niet helemaal verrast zijn door de coup van maandag.

Een ander boos voorteken was het staatsbezoek van de Chinese president Xi Jinping, vorige maand. Daarbij werden 33 contracten ondertekend voor economische samenwerking. Na een korte flirt met het Westen, lijkt Myanmar zich weer te hebben genesteld in de armen van Xi. Mocht het Westen om deze coup Myanmar willen afstraffen, dan klinkt daar een „lekker puh.” En het zou zomaar ook in het Chinees kunnen klinken.