Gegevens goed registreren en delen kan het toezicht effectiever maken, maar „dat potentieel kan nu nauwelijks worden benut”, stelt de Rekenkamer vast. „Aangezien het gaat om grote milieurisico’s, vinden we het gebrek aan inzicht in het functioneren van het VTH-stelsel onverantwoord.” VTH staat voor vergunningverlening, toezicht en handhaving.

Van de regionale omgevingsdiensten die milieuwetten moeten handhaven, zijn er zes nog niet aangesloten op het landelijke systeem Inspectieview. Doel van dat systeem is juist om een beter beeld te krijgen van de situatie bij bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken. Dat lukt amper, doordat de gegevens „van slechte kwaliteit zijn”.

De landelijke registratie die het toezicht naar een hoger plan moest brengen, blijkt een rommeltje. Het bevat tikfouten en onjuistheden. Ook ontbreekt het aan eenduidigheid. Zo komen voor één vestiging van een bedrijf soms wel tien varianten voor. Toezichthouders en handhavers kunnen daardoor „moeilijk in beeld krijgen hoe een bedrijf door de jaren heen omgaat met milieuvoorschriften”, constateert de Rekenkamer. Die spreekt van een „serieus, maar onzichtbaar probleem”.

Inspectieview werd opgetuigd na een rapport uit 2008, waarin ook al stond dat de handhaving van milieuregels „te wensen overliet”, en de verwoestende brand bij Chemie-Pack in Moerdijk van 2011. Uitgerekend de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant, die daar het toezicht houdt, is niet aangesloten op het landelijke systeem.

Ook het overzicht van milieumisdrijven schiet tekort. „Gezien de slechte staat van de gegevens” kan het zogeheten Justitieel Documentatiesysteem de minister van Justitie en Veiligheid „nauwelijks inzicht verschaffen in de adequate strafrechtelijke handhaving van milieucriminaliteit”, stelt de Rekenkamer vast.

Minister Ferd Grapperhaus heeft zijn ambtenaren opgedragen de registratieproblemen te analyseren. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) heeft inmiddels met de omgevingsdiensten afgesproken dat zij voor 1 januari 2022 allemaal het landelijke informatiesysteem gebruiken.

Met de reacties neemt de rekenkamer niet helemaal genoegen: „De bewindspersonen stellen voor om gemaakte afspraken af te wachten en het overleg met ketenpartners te voeren. Een alternatief is dat zij nu optreden vanuit hun wetgevende bevoegdheid.”

De Rekenkamer zet het onderzoek intussen voort. Een onafhankelijke commissie onder leiding van voormalig minister Jozias van Aartsen werkt ook aan een advies over verbetering van milieutoezicht en -handhaving. De eerste bevindingen worden binnenkort verwacht.