Net na zes uur ’s avonds kondigden twee ministers en een onderminister woensdag hun ontslag aan tijdens een persconferentie in Rome. De drie zijn lid van Italia Viva (”Leve Italië”), een kleine partij waarvan de regeringsmeerderheid afhankelijk is.

De politieke crisis komt op een slecht moment nu Italië worstelt om de coronapandemie in te dammen en uit het economische moeras te komen. Premier Giuseppe Conte reageerde getergd op de manoeuvre. „Italia Viva heeft de ernstige verantwoordelijkheid op zich genomen de crisis te openen temidden van een pandemie, die het land ernstige schade toebrengt”, zei hij woensdag.

Machtspolitiek

De officiële reden dat Italia Viva het bijltje erbij neerlegt is dat de partij het oneens is over hoe de regering de 200 miljard euro aan Europese ‘coronagelden’, de zogeheten EU Next Generation fondsen, wil besteden. Partijvoorzitter Matteo Renzi, een ex-premier, vindt dat er te onbezonnen met geld wordt gestrooid en er te weinig diepte-investeringen worden gepland. Zo gaat er maar 9 miljard euro naar de gezondheidszorg. Om Renzi tegemoet te komen is maandag een nieuw plan aangenomen, waarin een deel van zijn kritiek is verwerkt.

Maar dat compromis heeft Renzi kennelijk niet kunnen overtuigen. Het is dan ook de vraag of het Renzi wel om de EU-fondsen gaat. Het sterke vermoeden bestaat dat er ordinaire machtspolitiek achter steekt.

Renzi richtte een jaar geleden Italia Viva op in de hoop ontevreden kiezers van links én rechts aan te trekken. De partij komt in de peilingen echter niet boven de 3 procent uit. Wat ook niet helpt is dat Renzi, een briljante maar egocentrische politicus, steevast uit de bus komt als een van de minst populaire politici.

Ondanks de kleine omvang van zijn partij heeft zij een allesbepalende rol in de regering. Nu de partij de stekker uit het stopcontact heeft getrokken, komt de regering-Conte zo’n tien senatoren te kort. Politieke commentatoren menen dat Renzi zo handelt om politieke invloed te vergaren, ook al is het de meesten onduidelijk hoe hij dat wil bereiken.

Opties

Conte heeft een paar opties om de crisis te bezweren. Als Renzi niet terugkomt aan boord, gaat hij mogelijk op zoek naar partijloze parlementariërs om het gat van het tiental senatoren op te vullen. Waarschijnlijker is dat de premier zijn ontslag aanbiedt om vervolgens terug te keren aan het hoofd van een nieuwe ministersploeg, misschien met deelname van een andere partij. Ook is het mogelijk dat er een kabinet van nationale eenheid wordt gesmeed. Nieuwe verkiezingen zitten er niet in. Zelfs de centrum-rechts oppositie, die in de peilingen op grote winst staat, is daar niet voor in.