Nancy Pelosi, de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, is vastberaden. President Trump moet weg. En snel. Ze liet zondag weten een officiële brief naar vicepresident Mike Pence te sturen met de vraag of hij met de ministers de president wil afzetten.

Het 25ste amendement van de Amerikaanse grondwet geeft de regering de bevoegdheid om de taken van de president over te dragen aan de vicepresident in geval hij (tijdelijk) niet in staat is het land te regeren. Daarvan is nu sprake, stellen de Democraten.

Binnen het kabinet zijn er ministers die vinden dat Trump per direct moet vertrekken. Zij zijn bereid om gebruik te maken van hun bevoegdheid. Echter wil een meerderheid, net als vicepresident Pence, niet zover gaan.

Pence houdt volgens de laatste berichten van zondagavond wel de mogelijkheid om Trump ongeschikt te verklaren achter de hand, ingeval de president de komende dagen nog gevaarlijke acties wil gaan ondernemen. Immers, tot 20 januari twaalf uur heeft Trump de macht om zelfstandig beslissingen te nemen. En zeker is dat hij op dit moment behoorlijk labiel is.

Dat laatste is een van de redenen voor de Democraten om te pleiten voor afzetting. Als Pence weigert, zal het Huis van Afgevaardigden een impeachmentprocedure starten, zo heeft Pelosi laten weten. Daarmee zou Trump de eerste president zijn die daar twee keer mee te maken krijgt. Impeachment is een politieke rechtszaak waarbij de president in staat van beschuldiging wordt gesteld, met als uiteindelijk doel te worden afgezet.

Voldoende

Binnen het Huis van Afgevaardigden zal een dergelijke procedure kunnen rekenen op voldoende steun omdat de Democraten daar de meerderheid hebben.

Vervolgens is de Senaat aan zet. Van de senatoren moet twee derde een voorstel tot afzetting goedkeuren. Het is erg ongewis of dat gaat gebeuren. Weliswaar vinden inmiddels veel Republikeinen dat Trump vorige week over de schreef is gegaan door de demonstranten op te roepen naar het Capitool te gaan, maar zij aarzelen of zij hem op dit moment nog moeten afzetten.

Zowel voor Pence als voor de Republikeinen is een overweging dat ze de polarisatie in de partij en in de samenleving niet verder willen aanwakkeren. Een besluit tot afzetting zal immers olie op het vuur van verontwaardiging bij de Trumpaanhangers zijn.

Het risico dat zij een opstand binnen de partij willen organiseren, moet niet worden uitgesloten. Bovendien is een deel van de Trumpaanhangers tot alles in staat. Een groep bestormers van het Capitool was vorige week heel gericht op zoek naar Pence. Zij riepen: „Hang hem op.” Buiten het Capitool hadden enkelen inmiddels een galg met een strop opgericht. Inderdaad, voor Pence.

Meer gematigde Trumpaanhangers beweren overigens dat de bestorming van het Capitool en het zoeken naar Pence om hem te straffen niet door aanhangers van Trump is gedaan. Zij beweren dat de extreemlinkse beweging Antifa erachter zat. Daar staat echter tegenover dat alle demonstranten die zijn opgepakt wel aanhangers van Trump blijken te zijn.

Behalve dat de Republikeinse partij intern verder verdeeld raakt als Republikeinse Congresleden voor afzetting van Trump stemmen, zal een impeachment ook leiden tot nog meer onrust in de maatschappij. Dat is niet alleen een zorg van de Republikeinen, maar ook van de toekomstige president Biden. Verschillende Amerikaanse media beweren dat hij geen voorstander is van impeachment. Biden ziet het als zijn opdracht de tegenstellingen in de Amerikaanse samenleving te verkleinen. Een besluit tot afzetting van Trump zal daar bepaald geen bijdrage aan zijn.

De Democratische Congresleden willen de procedure voor impeachment ondanks de bezwaren en de korte periode tot de inauguratie toch doorzetten. Hun belangrijkste doel is te voorkomen dat Trump in 2024 opnieuw probeert president te worden. Impeachment is de eerste stap tot een blokkade. De tweede noodzakelijke stap is dat na het besluit tot afzetting nog een tweede wordt genomen waarin wordt bepaald dat Trump nooit meer president mag worden.

Voor dit tweede besluit is een enkelvoudige meerderheid in de Senaat voldoende. En die hebben de Democraten na de Senaatsverkiezingen in Georgia vorige week zondermeer. Een dergelijk besluit kan overigens niet worden genomen als Pence en de ministers gebruikmaken van het 25ste amendement. Dat zegt immers alleen maar dat de president op dit moment niet in staat is zijn ambt uit te oefenen. Daarmee is immers niet gezegd dat hij ook in de toekomst onbekwaam is.

Afgeleid

Overigens is duidelijk dat de impeachmentprocedure niet zal zijn afgerond voor het aantreden van Biden. De Republikeinse fractieleider in de Senaat, Mitch McConnell, heeft aangegeven dat de Senaat er op zijn vroegst volgende week woensdag of donderdag over kan spreken. Dat willen de Democraten voorkomen, want dan zou de aandacht worden afgeleid van de inauguratie van Biden en de presentatie van zijn kabinet.

James Clyburn, een van de belangrijkste Democraten in het Huis, oppert dat het papierwerk voor een afzettingsprocedure bijvoorbeeld pas na honderd dagen naar de Senaat gaat. „Laten we de verkozen president de honderd dagen geven die hij nodig heeft om op gang te komen”, zegt hij.