Hoewel het aantal Amsterdamse coffeeshops de afgelopen twintig jaar werd teruggebracht van 283 naar 166, nam de vraag naar softdrugs enorm toe. Sommige coffeeshops zagen een omzetstijging van 75 tot 200 procent. De zogenoemde cannabistoeristen, die met goedkope vluchten naar Amsterdam komen, hebben hier volgens Halsema flink aan bijgedragen. „We hebben gezien dat heel veel groepen jongeren naar Amsterdam komen om een coffeeshop te bezoeken.”

Amsterdam, waar bijna 30 procent van alle coffeeshops in ons land te vinden zijn, wilde eerder niet aan het zogenoemde ingezetenencriterium (i-criterium). Door dit toegangsverbod voor buitenlandse toeristen tot coffeeshops vreesde de hoofdstad een toename van de de illegale straathandel. Wel bracht de hoofdstad het aantal coffeeshops terug en moesten ze weg uit de buurt van scholen.

Onderzoek toont volgens Halsema nu aan dat een groot aantal buitenlandse toeristen aangeeft dat ze niet meer naar Amsterdam gaan als ze geen coffeeshop binnen kunnen komen. En hoewel de kans bestaat op meer handel van softdrugs op straat, kan dat door het wegblijven van toeristen ook weer afnemen. „De toevlucht van toeristen heeft de afgelopen jaren al gezorgd voor een enorme toename van straathandel in met name nepdope”, aldus Halsema. „Als we daar iets aan willen doen, moeten we ook minder potentiële klanten hebben.”

Door de aanhoudende vraag naar cannabis zijn er ook zorgen over het illegale hennepteeltcircuit. De politie vermoedt dat als de belangen groter worden en er meer geld in omgaat, hier meer risico is op vermenging met de harddrugshandel. Een keurmerk voor coffeeshops, naar Haarlems voorbeeld, moet de cannabismarkt minder kwetsbaar maken voor georganiseerde criminaliteit. Coffeeshops met een keurmerk mogen bijvoorbeeld een grotere voorraad cannabis in huis hebben, waardoor koeriers - die vaak doelwit zijn van berovingen - niet meerdere keren per dag hoeven aan te vullen. Met deze aanpak kan volgens Halsema geleidelijk toegewerkt worden naar het landelijk reguleren van de zogenoemde „achterdeur” van coffeeshops. Ook wil de driehoek met een maximum aantal coffeeshops per keten voorkomen dat er onwenselijke monopolieposities ontstaan.

Over de precieze uitvoering van de plannen, zoals de handhaving en het tijdsbestek, buigt de driehoek zich later. Eerst moet de gemeenteraad, die volgens Halsema „van oudsher” erg verdeeld is over het coffeeshopbeleid, er iets van vinden. „Maar ik zie eigenlijk geen alternatieve oplossing.”

Toeristen zullen naar Amsterdam blijven komen, ook als ze uit de coffeeshops in de hoofdstad worden geweerd. Dat zegt Joachim Helms van de Bond van Cannabis Detaillisten, de branchevereniging van coffeeshophouders. Het plan van burgemeester Femke Halsema, het Openbaar Ministerie en de politie om alleen inwoners van Nederland in de coffeeshops toe te laten zal volgens de vereniging juist negatief uitpakken voor de leefbaarheid van de stad.

De vraag naar softdrugs proberen in te perken door het aanbod weg te nemen, werkt volgens Helms de illegale markt in de hand. „Wat de makers van dit plan niet beseffen is dat cannabis wereldwijd een populair genotsmiddel is”, zegt Helms. „Mensen willen hun jointje roken. Als dat niet in een coffeeshop kan, dan kopen ze het wel op straat.”

Als voorbeeld hoe snel straatdealers een gat in de markt opvullen, noemt Helms de lange rijen voor coffeeshops tijdens de eerste lockdown in maart. „Iedereen wilde voor de komende tijd nog wat wiet inslaan. Straatdealers zagen toen al hun kans schoon en stonden als het ware hun menu’s uit te delen in de rijen. Zij zullen nu ook zeker op dit plan inspringen”, aldus Helms.

Het plan stelt ook een keurmerk voor coffeeshops voor, dat de cannabismarkt minder kwetsbaar moet maken voor georganiseerde criminaliteit. Coffeeshops kunnen dan bijvoorbeeld een grotere voorraad cannabis in huis hebben, waardoor koeriers - die vaak doelwit zijn van berovingen - niet meerdere keren per dag hoeven aan te vullen. Met deze aanpak kan volgens Halsema geleidelijk toegewerkt worden naar het landelijk reguleren van de zogenoemde „achterdeur” van coffeeshops.

Voor zo’n transparante en gereguleerde markt strijdt de Bond van Cannabis Detaillisten al jaren. „Maar tussen deze voorstellen is totaal geen verband. Een transparantere markt is goed, maar tegelijkertijd is dit plan enorm nadelig voor de leefbaarheid in de binnenstad. Dat is geen goede uitruil”, zegt Helms.