Kan het troostelozer, deze kortste dag van het jaar? De HEMA in winkelcentrum Crimpenhof heeft het rolluik laten zakken, bij de kapper staan de stoelen op tafel. Buiten blijft de regen maar met bakken neerkomen. Krimpen aan den IJssel is in lockdown. Hoe reageren christenen in het rivierdorp onder de rook van Rotterdam op de beperkingen?

„We kunnen hoog of laag springen, maar zeker is dat er plagen zullen komen. Dat staat in de Bijbel”, zegt een 72-jarige vrouw, verbonden aan de hervormde wijkgemeente van bijzondere aard te Krimpen aan den IJssel (Sionskerk en Rehobothkerk). Maar dat betekent niet dat je dan maar nonchalant met de regels kan omspringen, benadrukt de vrouw in het winkelcentrum. Ze wil, net als enkele anderen, niet met haar naam in de krant. Haar 74-jarige man, kwetsbaar vanwege kwalen, zit haast de hele dag thuis. Kerst vieren ze thuis „saampjes.” „We hebben in de binnenvaart gewerkt, we vliegen elkaar niet in de haren.”

Samenzang

Klaas Noordegraaf, lid van de gereformeerde gemeente in Nederland, volgt al maanden de zondagse kerkdiensten thuis. Hij heeft onlangs een nieuwe knieprothese gekregen. „Ik mis de samenzang, het gesprek met gemeenteleden”, zegt hij in het haast uitgestorven winkelcentrum. Hij vindt het goed dat kerken zich schikken naar overheidsadviezen. „Hoe vervelend we dat ook vinden. Maar we moeten voorkomen dat we anderen aansteken.”

Corona waart rond in het pakweg 30.000 inwoners tellende Krimpen aan den IJssel. In het najaar was het dorp zelfs even landelijk koploper wat betreft, verhoudingsgewijs, het aantal besmettingen. Inmiddels overleden zo’n veertig inwoners. Tot deze week zijn meer dan 1600 mensen positief getest. Woonzorgcentrum Crimpenersteyn kampt met een uitbraak.

Krimpen aan den IJssel heeft een fors reformatorisch bevolkingsdeel. Zo heeft de SGP in de raad 5 van de 21 zetels. Tot de grootste kerken behoren de oud gereformeerde gemeente (in de volksmond de Mieraskerk genoemd) en de gereformeerde gemeente (Sebakerk). Aanmerkelijk kleiner is de gereformeerde gemeente in Nederland.

Dat enkele reformatorische kerken op zondag nog steeds met groepen kerkgangers bijeenkomen schiet nogal wat Krimpenaren in het verkeerde keelgat, is op straat te beluisteren. Met name de oud gereformeerde gemeente, waar enkele honderden kerkgangers samenkomen, ligt onder vuur.

Een oudere vrouw („niet kerkelijk, wel gelovig”) vindt het „niet in de haak” dat sommige reformatorische kerken „lak hebben” aan dringende verzoeken van overheidswege. Een oudere man noemt het optreden van de bewuste kerken „krom en scheef.”

„Absurd” vindt Peter Persyn (78) het als een kerk in de huidige coronagolf enkele honderden mensen ontvangt. „De politie moet strenger handhaven. Dan leven we maar even in een politiestaat.”

Ook uit christelijke hoek klinkt kritiek op kerken die adviezen van de overheid of van het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) negeren. „We zien toch hoe besmettelijk het coronavirus is. Dan moeten kerken de overheid gehoorzamen”, zegt een 52-jarige moeder van vijf kinderen, die net op de markt wortelen en uien heeft gekocht.

Haar gehandicapte zoon en haar schoondochter met een dwarslaesie lopen extra risico. De moeder volgt sinds februari uitsluitend online de diensten van haar gemeente, de hersteld hervormde gemeente in het naburige Ouderkerk aan den IJssel. „Bij ons in de kerk worden coronaregels goed nageleefd. Maar het is jammer dat er gezongen wordt. Dat vind ik een beetje eng.” Ze probeert drukke winkelgebieden te mijden. „Black Friday pas in Rotterdam vond ik afschuwelijk.”

Kerkdiensten met enkele honderden bezoekers vindt diaken Rick van Ruitenburg „onverstandig.” Zijn gereformeerd vrijgemaakte kerk in Krimpen aan den IJssel belegt tot in januari geen fysieke diensten. „Als kerk heb je het goede voorbeeld te geven. Nu niet samenkomen vind ik een zaak van naastenliefde en respect, bijvoorbeeld jegens winkeliers die dicht moeten.”

Dat sommige kerken verzoeken van de overheid terzijde schuiven, omschrijft Van Ruitenburg als een vorm van „provoceren. Zo van: We doen het lekker toch.”

Mondkapje

„Ik voel me in de kerk veiliger dan in een supermarkt”, pareert een 57-jarig lid van de oud gereformeerde gemeente de kritiek op haar kerk. „Bij ons in de kerk gaat het er heel netjes aan toe. Kosters dragen een mondkapje. Ik vind het jammer dat ik zondags maar één keer naar de kerk kan”, zegt de vrouw. Al snapt ze het gemor in Krimpen aan den IJssel over de gang van zaken in de oud gereformeerde gemeente wel. „Mensen hebben kritiek omdat ze zelf niet naar de bioscoop mogen.”

Wat ze ervan vindt dat haar kerkelijke gemeente overheidsadviezen niet volgt? „De Bijbel staat boven overheidsregels.”

Ze zegt de coronaregels serieus te nemen. Voor een familiefestijn smeerde ze de visites over meerdere avonden uit. Ze werkt in de ouderenzorg en maakte mee hoe patiënten bezweken aan corona. „Hoewel het gaat om mensen die onderliggende kwalen hadden, blijft het erg heftig. Je wilt je 92-jarige moeder niet zo verliezen.”

De 73-jarige F. Vreeken, eveneens lid van de oud gereformeerde gemeente, neemt het ook op voor zijn kerk. „Ja, het doet me wel pijn dat tegen onze kerk wordt geschopt. Mensen doen tijdens een kerkdienst niet onvoorzichtig. Ze houden zich aan de anderhalvemeterregel. Waar een stuk of vijftien mensen in een bank kunnen, zitten er nu ongeveer zes.” Vreeken gaat wat minder ter kerke dan hij zou kunnen. „Ik ben voorzichtig. Je weet nooit.”

Predikant ds. A. Kort en scriba A. van Vliet van de oud gereformeerde gemeente willen geen commentaar geven.

Afschalen

In zondagse diensten zitten in de gereformeerde gemeente (Sebakerk) in Krimpen aan den IJssel „om en nabij de honderd” kerkgangers, vertelt scriba Jan Willem van der Ham in zijn dijkwoning in het naburige Ouderkerk aan den IJssel. „Ik snap best dat de buitenwereld daar kritisch naar kijkt en denkt: Mogen anderen meer dan wij? Als kerk moeten we onze verantwoordelijkheid dan ook goed nemen.”

De kerk gaat „uiterst serieus” om met coronarichtlijnen, benadrukt Van der Ham. „We gebruiken slechts zo’n tien procent van de ongeveer 1200 beschikbare zitplaatsen. Als dát geen afschalen is. Kerkgangers dragen bij het binnenkomen en het weggaan een mondkapje.”

Zeker na de toespraak van Rutte in het Torentje „ligt het kerkelijk leven nagenoeg stil”, zegt de scriba. „Onze koren zingen niet, catechisaties, bijeenkomsten van verenigingen, kerkenraadsvergaderingen en huisbezoeken gaan niet door. Dat is ingrijpend.”

Minister Grapperhaus riep deze week kerken op uitsluitend online diensten te beleggen. Ook zei de bewindsman dat mensen die fysiek ter kerke gaan dat moeten verantwoorden tegenover God.

Van der Ham heeft moeite met de opmerkingen van de minister. „Grapperhaus drukt zich erg stellig uit. Ik vind zijn uitspraken wel verstrekkend. Als kerk proberen wij in biddend opzien tot God onze weg te vinden. Wij bewegen ons ruim binnen de richtlijnen. Van de burgerlijke gemeente krijgen we te horen dat we gewetensvol omspringen met de coronaregels die er zijn.”

Volle kamers

Hier en daar hoor je in Krimpen dat leden van „zwaardere” kerken het minder nauw nemen met de coronavoorschriften. SGP-fractievoorzitter Arrèn van Tienhoven gelooft daar niet in. Wel is voor de SGP-voorman zonneklaar dat sommige dorpelingen een loopje met de regels nemen.

Of ze nou kerkelijk zijn of niet. „Als ik op straat loop, zie ik soms woonkamers vol visite.”

De coronacrisis zet de toch al gespannen verhoudingen tussen kerkelijke en niet-kerkelijke mensen meer op scherp, denkt hij. Toen in 2018 de SGP voor het eerst sinds tijden buiten het college bleef, werden er in rap tempo bakens verzet, vertelt hij. „De winkels gingen op zondag open en de regenboogvlag werd gehesen. Voor de seculieren is kerkbezoek in coronatijd een volgende kwestie waar ze zich druk om maken.”

Toenemende spanning signaleert ook CU-raadslid Reinier Cornet. „Het baart me zorgen dat het meer botst tussen refo’s en seculiere Rotterdammers die niet op hun mondje zijn gevallen”, zegt hij in zijn woonkamer, waar orgel en kerstboom staan. „Ik ben het niet eens met de lijn die de oud gereformeerde gemeente kiest wat betreft bezoekersaantallen. Toch moeten we respectvol met elkaar om gaan. Bedreigingen aan het adres van de kerk kunnen echt niet.

Ik schrik van berichten op Facebook als: „Het is de schuld van christenen dat er zo veel besmettingen zijn. Die christenen moeten maar eens leren wat echte naastenliefde is.” We moeten dit soort verwijten niet maken.”