De ondertekening van de grondwet, vrijdag in Rome, had eigenlijk een vrolijk feestje moeten worden. Door het uitstel van de goedkeuring van de commissie–Barroso komt de bijeenkomst echter in een heel ander daglicht te staan.

De Italiaanse gastheer, premier Berlusconi, zal eerder het middelpunt van de belangstelling zijn, omdat juist hij zal moeten buigen of barsten. Berlusconi was liever het middelpunt geweest als gastheer, die aan de grondwet zo graag een Verdrag van Rome vast wil hangen. De druk op Berlusconi is groot, omdat de kandidaat–eurocommissaris uit zijn lidstaat Buttiglione door diens uitspraken over vrouwen en homo’s juist het meest omstreden was. Berlusconi wil Buttiglione niet zomaar laten vallen en tegelijkertijd de voor Italië belangrijke post van justitie en asiel behouden.

De Italiaanse premier zal echter een keuze moeten maken. Buttiglione aanhouden op justitie en asiel, waar hij opnieuw te maken krijgt met de commissie burgerlijke vrijheden van het Europees Parlement, is onmogelijk. Het was juist die EP–commissie die hem formeel afwees.

Berlusconi kan gaan bewegen als ook andere lidstaten dat doen. Bijvoorbeeld lidstaten die ook commissarissen hadden die onder vuur lagen, zoals de Nederlandse kandidaat Kroes, die door haar vele zakelijke belangen maar ternauwernood de zegen kreeg van een parlementaire commissie.

Ook de kandidaten uit Denemarken, Estland, Hongarije en Letland liggen om uiteenlopende redenen onder vuur. De VVD heeft inmiddels wel laten weten dat partijgenote Kroes op dezelfde belangrijke positie van concurrentiebeleid moet terugkeren.

Ondanks het feit dat er tegen eerdere berichten in uiteindelijk in Rome geen extra topontmoeting van EU–regeringsleiders over de Barroso–crisis is gepland, zal de feestelijke lunch van vrijdag daar toch op uitdraaien. In de wandelgangen, in onderonsjes en wellicht ook gewoon aan de Italiaanse eettafel mag premier Balkenende als pas herstelde EU–voorzitter proberen de nieuwe Europese puzzel in elkaar te zetten. Of daar wellicht nieuwe stukjes voor aandragen.

Oorspronkelijk was in Rome alleen een officiële ondertekening van de ontwerptekst van de grondwet gepland, met vervolgens het feestelijk etentje. Enkele weken geleden leek het er nog op dat aan de eettafel de Turkse kandidatuur voor EU–lidmaatschap ook op het menu zou staan. Die discussie zal definitief alleen uitgebreid aan bod komen op de speciaal daaraan gewijde EU–top in december.

Na ondertekening kan de grondwet naar de diverse lidstaten voor goedkeuring. In een kleine tiental gebeurt dat na een referendum onder de bevolking. De grondwet voorziet in meer inspraak voor het Europees Parlement, de aanstelling van een vaste voorzitter voor de EU–toppen en de komst van een Europese minister van Buitenlandse Zaken.