Van Minsk in Wit-Rusland tot Magadan in het noordoosten van Rusland wordt borsjtsj geserveerd met een door de helft gesneden boterham naast het bord en een lepel natte zure room in het bord. Russen, Wit-Russen, Kazachen, Oekraïeners, zijn maar een kleine greep uit het grote aantal volken dat regelmatig luncht en dineert met borsjtsj: een rode soep van bieten, wortels, ui en vlees.

Nederlanders die het gerecht kennen, hebben vaak moeite met de uitspraak. Spreek uit: borsj zonder „t.” De organisatie Friedensstimme vindt het gerecht dermate bepalend voor de regio waar ze werkzaam, is dat het literpotten borsjtsj wilde uitdelen op hun ontmoetingsdag dit jaar. Ware het niet dat het coronavirus roet in het eten (lees: soep) gooide.

Oorlog

De ooit broederlijke relatie tussen Rusland en Oekraïne leidde na de inname van de Krim tot een scheiding. „Van liefde tot haat is maar één stap”, zegt men zowel in Rusland als Oekraïne. Aan de verschillende hoofdstukken van de breuk, van Maidanrevolutie tot het neerhalen van de MH17, wordt nu een nieuw chapiter toegevoegd: het opeisen van borsjtsj als officieel nationaal gerecht.

Het klinkt ludiek, maar voor de Russische en Oekraïense overheden is de culinaire strijd ernst. Het Oekraïense ministerie van Cultuur nomineerde borsjtsj al enkele malen bij de Unesco als nationaal cultureel erfgoed. Het wist daarbij heel goed dat dit bij veel Oost-Europese landen tot verontwaardiging zou leiden, omdat elk land het beschouwt als eigen gerecht.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken noemde het op Twitter een „schandaal” dat Oekraïne borsjtsj had opgeëist bij Unesco. Vervolgens legde het ministerie uit dat het „een van Ruslands beroemdste en meest geliefde gerechten is en een symbool van de traditionele keuken.”

Het is maar net hoe men redeneert. Veel Russen zouden zeggen dat Oekraïne eigenlijk geen land is, maar een streek met een dialect. Rusland en Oekraïne hebben één geschiedenis, het is één volk dat nog maar recentelijk, zo’n dertig jaar, uit elkaar groeide en de talen zijn zó vergelijkbaar, dat de Rus nauwelijks moeite hoeft te doen om de Oekraïner te verstaan. Het zijn broeders van elkaar, en treurig genoeg, kunnen die elkaar ook het meest pijn doen en op de ziel trappen.

Beste papieren

Oekraïne heeft in de discussie echter de beste papieren. Er zijn tientallen steden en dorpen in Oekraïne die naar het gerecht borsjtsj zijn vernoemd. En veel Russische schrijvers, tot laat in de Sovjettijd, hebben het gerecht inderdaad aan de Oekraïners toegekend. Blijft over, dat de oorsprong van de twee volken samen in Kiev en de Krim ligt, waardoor de Russen ook kunnen stellen dat het een Russisch gerecht is.

Chefkok en Oekraïner Jevgeni Klopotenko ziet dat anders. Hij wil met de Oekraïense keuken de Russen aantonen dat Oekraïne een zelfstandig land is. „Als Rusland toegeeft dat borsjtsj Oekraïens is, betekent dit dat Russen bijna dagelijks iets Oekraïens eten. Ze zullen gaan begrijpen dat Oekraïne een natie is. Het is dus iets heel filosofisch”, zei hij op een Canadese radiozender.

Intussen zit Friedensstimme met twee pallets, zo’n 1500 literpotten borsjtsj. „We hopen die begin volgend jaar richting Oekraïne te kunnen transporteren, ze zijn één jaar houdbaar, dus bewaren voor de volgende ontmoetingsdag is geen optie”, zegt directeur Gertjan Noorman die voor het transport een sponsor heeft gevonden. „Wij vermoeden dat er in Oekraïne partijen zijn die er wel blij mee zijn.”