Verschillende deskundigen adviseerden de vaste Kamercommissie voor Financiën woensdagavond tijdens een rondetafelgesprek over alternatieven voor het toeslagenstelsel.

Aanleiding voor de zitting was een initiatiefnota van D66-Kamerlid Van Weyenberg waarin hij voorstelt de huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderopvangtoeslag, het kindgebonden budget en de kinderbijslag af te schaffen. Deze nota dient als startschot voor politieke partijen, experts en andere betrokkenen om in aanloop naar de verkiezingen alternatieven voor het toeslagenstelsel boven tafel te krijgen.

Van Weyenberg stelt voor om alle toeslagen af te schaffen en in plaats daarvan iedereen een belastingkorting te geven, ongeacht hoe hoog het inkomen is. Mensen die geen belasting betalen krijgen de korting als gift uitbetaald. De hoogte van de korting is afhankelijk van de thuissituatie: of iemand getrouwd is, alleenstaand is en hoeveel kinderen hij heeft.

Onderdeel van het plan van het D66-Kamerlid is verder het minimumloon tien procent te verhogen, de zorgpremie te halveren en de kinderopvang gratis beschikbaar te stellen. Het voorstel betekent ook het einde voor de hypotheekrenteaftrek en voor de huursubsidie. Van Weyenberg stelt voor het resterende tekort –acht miljard euro– te zoeken in hogere belastingen op vervuiling en vermogen.

Van Sonsbeek stelt namens het CPB dat een alternatief voor het toeslagenstelsel weer andere nadelen met zich meebrengt. Nu hebben vooral huishoudens met een lager inkomen recht op huurtoeslag, zorgtoeslag of kindgebonden budget. Een belastingkorting waar iedereen recht op heeft, is niet gericht op mensen die minder verdienen en daarom duurder.

In een rapport dat Van Sonsbeek in voorbereiding op het rondetafelgesprek opstelde, noemt hij dat sommige huishoudens er bij invoering van een belastingkorting fiks op vooruit kunnen gaan, waar anderen er dan fors op achteruit gaan.

Hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit Bas Jacobs sprak zich uit voor het afschaffen van alle toeslagen. Volgens hem is het verstandig gebruik te maken van een belastingkorting. In tegenstelling tot het plan van Van Weyenberg moet de hoogte van de korting niet alleen afhangen van de thuissituatie, maar ook van iemands inkomen, vermogen, leeftijd en het inkomen van de partner.

Jacobs noemde het een „vergissing” om de hoogte van een belastingkorting niet afhankelijk te maken van het inkomen van het huishouden. Als iedereen een korting op zijn of haar belastingaangifte ontvangt, neemt de inkomensongelijkheid toe.

Vrijwel alle deskundigen bevestigden woensdagavond de nadelen van het toeslagenstelsel. Arjan Vliegenthart, directeur-bestuurder bij het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting schreef in zijn rapport dat het toeslagenstelsel „onlosmakelijk” leidt tot terugvorderingen. Jaarlijks vinden er 2,3 miljoen terugvorderingen plaats voor in totaal zo’n 1 miljard euro.

Ook vergt het toeslagenstelsel veel „bureaucratisch doenvermogen” van burgers, aldus Vliegenthart. Het CPB schrijft in een rapport dat het voor veel huishoudens lastig is het inkomen voor het huidige jaar in te schatten. De hoogte van veel toeslagen hangt af van het actuele inkomen. Een foute inschatting kan zeker in het geval van de kinderopvangtoeslag of de huurtoeslag leiden tot grote terugvorderingen, aldus het CPB-rapport.