Het is complex om in de ontwikkeling van het aantal besmettingen van de afgelopen dagen en weken al een duidelijke trend te zien. Zo lag het percentage besmettingen afgelopen vrijdag 14 procent hoger dan een week daarvoor, terwijl de toename tussen 16 en 23 oktober nog 21 procent bedroeg. Dat duidt op een afvlakking, maar een afvlakking of een stabilisering is nog geen daling.

Of die de laatste dagen is ingezet, en zo ja in welke mate, is ook nog niet duidelijk. Zaterdag registreerde het RIVM 9839 positieve coronatesten, zondag 8740. Dat zijn er minder dan de dagen daarvoor, maar een kanttekening daarbij is wel dat er in het weekend vaak sprake is van onderrapportage. Daar tegenover staat dan weer dat positieve testen geregeld met de nodige vertraging in de RIVM-registratie belanden, doordat de GGD’s die pas een of meerdere dagen later doorgeven, hetzij vanwege de werkdruk of door ict-problemen.

Voorlopig toont het RIVM zich dan ook op z’n best „voorzichtig optimistisch” over de actuele, meerdaagse besmettingstrend.

Dat het huidige maatregelenpakket zal worden verlengd, staat inmiddels wel vast. Een terugkeer naar de strenge lockdown van maart lijkt echter minder voor de hand te liggen. Premier Rutte heeft geregeld laten doorschemeren daar nu nog niet voor te voelen. Denkbaar is wel dat het kabinet voor een extra tussenstap kiest. Maandag werd het tijdelijk sluiten van musea, theaters en bioscopen genoemd. Dat rijtje kan worden aangevuld met de contactberoepen. In een nog strengere variant komt het (gedeeltelijk) sluiten van het voortgezet onderwijs in beeld en tenslotte kunnen, net als in maart, alle scholen weer dicht.

Het RIVM heeft voor alle varianten doorgerekend wat ze betekenen voor het zogeheten reproductiegetal; het getal dat aangeeft aan hoeveel mensen een besmette patiënt het virus nog doorgeeft. Als het goed is, ligt dat getal –in jargon de R0 genoemd– zo ver mogelijk onder de 1. Die doorrekeningen laten zien dat het huidige pakket de R0 volgens verwachting naar een waarde van 0,88 (honderd patiënten besmetten nog ruim tachtig nieuwe) duwt, met een bandbreedte van 0,75 tot 0,99. Opvallend genoeg blijft dit reproductiegetal ook bijna binnen diezelfde bandbreedte (0,71-0,90) als de musea, de theaters, de bioscopen en het voortgezet onderwijs dichtgaan. Daar is dus winst mee te behalen, maar het is lastig te voorspellen hoe groot die zal zijn.

Daar komt nog bij dat er vergeleken met afgelopen maart nu minder zorgen zijn dat het aantal ic-opnames de capaciteit van de zorg te boven zal gaan. Aannemelijk is dat het kabinet de maatschappelijke gevolgen en de economische consequenties van een nog strenger pakket daardoor nadrukkelijker zal laten meewegen. Vorige week becijferden de ministers van Financiën, Economische Zaken en Sociale Zaken naar verluidt dat het bruto binnenlands product door een tweede lockdown met 22 procent zou krimpen én dat daarbij mogelijk een kwart van de banen verloren gaat. Ook dat kan ertoe leiden dat premier Rutte mogelijk pas kort voor de persconferentie, die dinsdag wordt verwacht, besluiten neemt.

Kerken

SGP-senator Peter Schalk zei maandagochtend te hopen dat het niet opnieuw tot een totale lockdown hoeft te komen, zoals in het voorjaar toen kerken hun bezetting moesten afschalen tot ”zo klein als noodzakelijk.” Wordt het beleid alleen voor deelsectoren (contactberoepen, cultuur) strenger, dan ligt het aldus Schalk in de rede dat de situatie voor kerken niet verandert. „Hun eigenstandige positie is dankzij de coronawet nu beter verankerd”, zo stelde hij desgevraagd.