Zowel binnen de Verenigde Staten als daarbuiten is er grote waardering voor het daadkrachtig optreden van Andrew Cuomo, de gouverneur van New York, de staat die het zwaarst is getroffen door de corona-uitbraak. Er zijn daar inmiddels zo’n 2000 doden te betreuren en het aantal bevestigde besmettingen overschreed donderdag de 90.000. Veruit de meeste zieken zijn er in de stad New York, dat nu het epicentrum van de pandemie is.

Vriend en vijand is het er over eens: gouverneur Cuomo toont in de ernstige situatie het noodzakelijke leiderschap. Velen vinden dat Trump zich aan hem zou moeten spiegelen. De waardering betreft niet alleen de maatregelen die Cuomo neemt, maar ook zijn dagelijkse briefings.

Daarin legt hij op een rustige en transparante manier uit wat de situatie is, verhult de realiteit niet en duikt hij ook niet weg voor zijn verantwoordelijkheid. Die dagelijkse toespraken worden tot ver buiten de staat New York gevolgd – zelfs als hij soms bijna een uur onafgebroken aan het woord is.

Commentatoren in de VS stellen dat Cuomo bij veel Amerikanen een snaar weet te raken die Trump niet laat trillen. De president krijgt bovendien het verwijt dat hij de ernst van de epidemie te laat heeft onderkend. Ook zou hij onvoldoende maatregelen hebben genomen in de strijd tegen het coronavirus.

Dit beeld behoeft wel enige nuancering. Juist als het gaat om gezondheidszorg en veiligheid hebben de gouverneurs van de afzonderlijke staten in de VS meer bevoegdheden dan de federale overheid.

Slang

De ruimte die de regeringen van de afzonderlijke staten hebben, blijkt uit het verschil in aanpak bij de bestrijding van de coronacrisis. Gouverneur Mark DeWine van de staat Ohio besloot al op 12 maart tot het sluiten van restaurants, cafés en scholen, omdat er enkele tientallen geregistreerde besmettingen in zijn staat waren. Zijn collega Ron DeSantis uit Florida droeg pas afgelopen woensdag de burgers van zijn staat op om zoveel mogelijk thuis te blijven. Inmiddels telt Florida ruim 7000 geregistreerde besmettingen.

Voor de regeringen van de afzonderlijke staten is wel van belang voldoende steun te krijgen van de federale overheid. Op dat punt traden in de achterliggende weken fricties op, zeker toen president Trump nog onvoldoende overtuigd was van de ernst van de crisis. Zo noemde hij de gouverneur van de staat Washington enkele weken terug „een slang” omdat die vroeg om meer beademingsapparatuur.

En gouverneur Gretchen Whitmer van de staat Michigan riep tien dagen geleden Trumps ongenoegen over zich af omdat zij tijdens een videovergadering de president ronduit zei dat zijn aanpak tekortschiet. Trump liet daarop weten dat „het mens uit Michigan” niet meer behoeft te bellen om extra medische apparatuur en beschermende kleding.

Gouverneur Cuomo pakt het slimmer aan. Publiekelijk heeft hij Trump geprezen voor de maatregelen die hij inmiddels heeft getroffen: het steunpakket van twee biljoen dollar voor bedrijven en burgers.

Tegelijk maakt hij tijdens zijn dagelijkse briefings duidelijk dat hij de president onder druk zet om meer apparatuur en medicamenten te krijgen. Vorige week vroeg hij de federale regering dag in dag uit om 30.000 beademingsapparaten. Trump probeerde dat af te doen als een overtrokken vraag. „Ik geloof niet dat hij er 30.000 nodig heeft.” Bijna droogjes reageerde Cuomo met de opmerking: „Ik werk hier niet op basis van meningen. Ik werk met feiten en data en getallen.”

Oorlogswet

Hoewel president Trump inmiddels goed beseft dat er zich in zijn land een ramp voltrekt, blijven gouverneurs van mening dat hij adequater moet optreden. Sommigen stellen dat hij de noodtoestand in het land moet uitroepen.

Aan de roep om maatregelen te nemen om de productie op te voeren van medische apparatuur, beschermende kleding en testen, gaf Trump donderdag gehoor. Hij zette een oorlogswet uit 1950 in, waarmee hij bedrijven kan dwingen tot de productie van voldoende materiaal.

Daarnaast verlangen gouverneurs dat de federale overheid aandacht geeft aan „een evenwichtige en adequate verdeling van apparaten die gereedkomen”, zoals gouverneur en partijgenoot DeWine het verwoordde.

De distributie van apparatuur ligt in handen van de Federal Emergency Management Agency (FEMA). Sinds kort heeft Jared Kushner, de schoonzoon van Trump, daarin een leidende rol. Vrijwel alle gouverneurs vinden dat die organisatie te weinig regie toont.

Gouverneur Cuomo: „De FEMA kijkt min of meer werkeloos toe hoe fabrikanten beademingsapparaten verkopen aan de staten die de hoogste prijs bieden. Terwijl de FEMA er juist voor moet zorgen dat de apparaten daar terecht komen waar ze het hardste nodig zijn.”