Met het vertrek van D66’er Snel, woensdagmiddag, raakte Rutte III zijn derde bewindsman kwijt. Jammer? Ja, vooral omdat Snels opstappen niets bijdraagt aan het oplossen van alle problemen bij de Belastingdienst. Integendeel. Een opvolger zal zich immers eerst moeten inwerken in de materie, wat in principe tijdsverlies betekent.

De hamvraag die nu voorligt: wat gaat de fiscus dan wél in rustiger vaarwater brengen en het vertrouwen van burgers in de overheid herstellen? Een goede aanpak bestaat uit drie stappen.

1. Terugbetalen

Wie een dienblad met kopjes koffie laat vallen, moet eerst dweilen. Pas daarna komt de vraag aan bod of er wellicht iets mis was met het dienblad. Zo ook hier. Eerst moeten alle gedupeerden van de kindertoeslagenaffaire financieel gecompenseerd worden. Met dat actiepunt is inmiddels gelukkig een begin gemaakt.

Compenseren is het makkelijkste deel van de klus, zij het geen zacht eitje. De overheid heeft namelijk nog lang niet alle gevallen waarin het mis ging in beeld. Er zullen „nog veel meer ouders” opstaan die eveneens onrecht hebben geleden, waarschuwde Snel woensdag.

2. Procedures volgen

Een stuk lastiger is de cultuurverandering die bij de Belastingdienst dient plaats te vinden. Snel sprak deze week van een „minder legalistische uitvoering” en van het terugbrengen van „de menselijke maat.” Anders ligt de Belastingdienst binnen de kortste keren weer onder vuur.

Eerder deze maand voegde de Amsterdamse hoogleraar Tom van der Meer aan die gedachtegang nog iets toe. Wat bepaalt het vertrouwen van burgers in rechtsstaat, democratie en politiek?, vroeg de politicoloog zich af. Kiesstelsel? Regeringsvorm? Economische groei? Jazeker, maar het vertrouwen van burgers in de overheid is het méést afhankelijk van het bestaan van „procedurele rechtvaardigheid”, betoogde hij op de website stukroodvlees.nl.

Nee, burgers hoeven in meningsverschillen met de overheid echt niet altijd hun zin te krijgen. Als zij maar de overtuiging hebben dat uitvoeringsinstanties de procedures correct naleven.

Ook hier ging het bij de Belastingdienst mis, zegt Van der Meer. „Principes als onbevooroordeeldheid, inspraak en precies volgen van eigen voorschriften, zijn jarenlang met voeten getreden.” Ook daar is voor de fiscus dus werk aan de winkel.

3. Systeem veranderen

En dan het allermoeilijkste. „We moeten helemaal af van het toeslagenstelsel”, betoogde Snel woensdag. Tal van deskundigen vallen hem bij. De Belastingdienst behoort geld te ínnen en is niet goed toegerust om geld uit te delen.

Bovendien is het toeslagensysteem voor huur, zorg en kinderopvang, waar zo’n 13 miljard euro mee gemoeid is, te ingewikkeld geworden. Het moet nodig op de schop en vervangen worden door iets anders.

Makkelijker gezegd dan gedaan? Zeker. Juist daarom kan het geen kwaad als politici er in het kerstreces alvast eens over gaan nadenken. Want bij de formatie van 2021 zullen er op dit terrein toch echt knopen doorgehakt moeten worden.