De bundels ”Calvijn verzameld” zijn niet de eerste tweeling met werk uit de Reformatie: in 2016 verscheen onder redactie van prof. Selderhuis al ”Luther verzameld”. Dat nu ook het werk van Johannes Calvijn (1509-1564) is uitgegeven, was niet overbodig, zegt de hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). „Al langere tijd liep ik er tegenaan dat veel van Calvijns werk niet vertaald is in het Nederlands.”

De doelgroep van de boeken is breed, zegt prof. Selderhuis. „Dat kunnen theologiestudenten zijn, predikanten, maar ook gewone gemeenteleden. Je hoeft geen theoloog te zijn om Calvijn te lezen. Het is bekend dat zijn Frans en Latijn niet ingewikkeld was. Ook in de vertaling is Calvijns toegankelijkheid goed overgekomen.”

Ook voor niet-kerkelijke lezers is er in de boeken voldoende te ontdekken. „De reformator is iemand die een grote doelgroep kan aanspreken, vanwege de brede onderwerpen waarover hij schrijft. Ook wie meer wil weten over Calvijns bijdrage aan de Europese geschiedenis en cultuur kan in zijn werk terecht.”

Nieuw

Volgens de hoogleraar is „zeker 60 procent” van het werk in de bundels nieuw materiaal, dat niet eerder in het Nederlands verscheen. „Een traktaat over het heilig avondmaal bijvoorbeeld, de kerkorde van Genève of geschriften tegen bestrijders van de drie-eenheid.” Een deel van de werken is hervertaald voor de bundels.

Veel Calvijnkenners verleenden hun medewerking aan de boeken door een vertaling te verzorgen en inleidingen te schrijven. „Het gaat om korte introducties die de tekst duiden. De context, het adres ervan, of bijvoorbeeld de fase van Calvijns leven waarin de tekst geschreven is. Ook verschillende studenten van de TUA schreven een vertaling en inleiding. Eigenlijk vind ik dat nog wel het mooiste van de bundels.”

De boeken bieden een scala aan informatie, bekend en onbekend. Zo zijn er diverse preken opgenomen, delen uit de Institutievertaling van dr. C. A. de Niet of de ”Catechismus van Genève”. Maar ook ”De vorm van gebeden en kerkelijke gezangen”, een ”Brief over het heffen van rente” of een ”Reactie op een zekere Hollander”.

Prof. Selderhuis zocht in de samenstelling van het verzameld werk met name naar „evenwicht. De bundels geven een goede doorsnee van waar Calvijn zoal over schreef. Niet alleen verdediging van de leer, maar bijvoorbeeld ook praktische geloofszaken zoals het gebed.”

Met name zocht de hoogleraar naar onderwerpen die vandaag relevant zijn voor de kerk. „Die zijn volop aanwezig, zoals de verhouding tussen kerk en overheid. Calvijns geschriften over de drie-eenheid zijn actueel als het gaat om de verhouding tussen het christendom en de islam. Of denk aan het gesprek tussen reformatorischen en evangelischen. Als ik lees hoe Calvijn over het gebed schrijft, past hij zo in een evangelische gemeente. Het toont de relevantie en frisheid van zijn werk.”

Gegrepen

Ook na jarenlang onderzoek werd prof. Selderhuis opnieuw gegrepen door het werk van de reformator. „Te vaak heerst een negatief beeld van Calvijn en blijft zijn werk ten onrechte in de kast staan.”

Waar moet iemand beginnen met lezen die geen tijd heeft om alle 1312 bladzijden door te nemen? „Bij het traktaat over het heilig avondmaal. Dat is heel praktisch, stichtelijk en geeft een goed beeld van de gereformeerde visie op het avondmaal. Daarna zou ik de brieven van Calvijn lezen aan mensen in nood. Zij die verdriet hebben, in de gevangenis zijn of een kind verloren hebben. Die brieven bieden zo veel troost vanuit de Schrift. Die zijn tijdloos, die moet je gelezen hebben.”

Calvijn verzameld, Herman J. Selderhuis (red.); uitg. KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht, 2019; ISBN 9789043530811; 1312 blz. (2 delen); € 69,99.