De bosbranden lijken gierend uit de hand te lopen. Vorige week bereikte de rook Alaska, en volgens de Amerikaanse ruimtevaarorganisatie NASA walmt de rook inmiddels over Canada. Milieuactivisten noemen de branden „de ergste in de Russische geschiedenis.” „Alleen een wonder kan ons redden: regen.”

Waardoor komen die branden?

Bosbranden komen vaker voor in het gebied, meestal in de nazomer als gevolg van blikseminslagen. De meteorologische organisatie WMO noemde de omvang en het tijdstip van de huidige branden „zonder precedent.”

Hebben de branden te maken met klimaatverandering?

Waarschijnlijk wel. Het noordelijke deel van de aarde warmt sneller op dan de planeet als geheel. Het is in Siberië al enige tijd 30 graden Celsius of warmer; 10 graden hoger dan het langjarige gemiddelde van 1981 tot 2010. Door de warmte drogen de bossen uit en kunnen bosbranden snel om zich heen grijpen.

Volgens Maksim Yakovenko, directeur van het Russische meteorologische instituut Rosgidromet maakt klimaatverandering de bosbranden erger. „De situatie verslechtert van jaar tot jaar.”

Hoe omvangrijk zijn de branden?

De bosbranden hebben meer dan 11 miljoen hectare bos verwoest. Ruim 3,5 miljoen hectare bos staat in brand, een gebied zo groot als Nederland. Door de combinatie van extreme hitte, droogte en sterke wind groeit het gebied elke dag aan met honderdduizenden hectaren.

De lokale Russische pers meldde vrijdag dat de brandlucht al te ruiken is achter de Oeral, in steden als Krasnoyarsk, Novosibirsk, en Tsjeljabinsk. Lokale autoriteiten nemen geen maatregelen om inwoners te helpen. Sterker, ze verzekeren mensen dat de bijtende smog onschadelijk is.

Is dat ook zo?

Nou nee, niet bepaald. In de atmosfeer nemen de gehalten koolstofdioxide, zwaveldioxide, stikstofoxiden, vluchtige organische stoffen en fijnstof toe. Door chemische reacties ontstaat in de lagere luchtlagen ook ozon.

Hoge concentraties stikstofoxiden, zwaveldioxide en ozon veroorzaken irritatie van de slijmvliezen, ademhalingsproblemen en verzwakking van het immuunsysteem. Fijnstof kleiner dan 10 micrometer kan diep in de longen doordringen. Deeltjes van minder dan 2,5 micrometer kunnen in de bloedsomloop terecht komen. Ze vergroten het risico op hart- en vaatziekten en longkanker.

Waarom doet Rusland dan niets?

Wettelijk mogen overheden bosbranden negeren zolang er geen levens op het spel staan of „economische faciliteiten” met verwoesting worden bedreigd. De meeste branden woeden dan ook in op papier onbewoonde, ontoegankelijke gebieden, de zogeheten controlezones waar de brandweer nauwelijks kan komen. Daardoor kunnen de verwoestende vuren zich in meer dan 90 procent van de gebieden enorm uitbreiden. Intussen bedreigen de branden honderden dorpjes in de controlezones.

Na een petitie die zo’n 800.000 keer werd getekend, is het blussen op kleine schaal toch begonnen. De overheid heeft woensdag de noodtoestand uitgeroepen in vijf regio’s, die samen 4 procent van de getroffen gebieden uitmaken. De Russische defensie heeft vrijdag voor het eerst 2850 brandweermannen, 21 blustoestellen en 390 blusvoertuigen ingezet om de bosbranden te bestrijden.

Kunnen we in Europa ook last krijgen van de Russische bosbranden?

Dat kan. Volgens Greenpeace hebben de branden 4 miljoen vierkante kilometer bedekt met rook. De verwachting is dat ook de Europese stad Moskou binnenkort in de grijze dampen zal zijn gehuld. Door de atmosferische oost-westcirculatie kan de lucht in de rest van Europa de komende weken ook wat nevelig worden.