Het is de naam van de nieuwe jaartelling die zal doorlopen tot het overlijden of eventueel aftreden van Naruhito, die postuum ook alleen met Reiwa zal worden aangeduid.

Volgens Suga, die de kanji-karakters voor het nieuwe tijdperk toonde, is de naam gebaseerd op een gedicht uit Manyoshu, de oudste bestaande verzameling Japanse poëzie. Het eerste karakter staat voor ”fortuinlijk”, terwijl het tweede kan worden vertaald als ”vrede of harmonie”. Het is voor het eerst dat de karaktertekens zijn genomen uit de Japanse klassieke literatuur. Eerdere gengo-namen gebruikten kanji uit de Chinese literatuur.

In een toelichting vertelde premier Shinzo Abe dat de regering de kanji-karakters koos omdat ze „een cultuur uitdrukken die wordt geboren en gevoed door mensen die op harmonieuze wijze bij elkaar komen”. Dat was immers ook het geval met de 1200 jaar oude poëzieverzameling die gedichten bevatte van keizers, de adel, maar ook van burgers en boeren.

Aftreden

In Japan werd al maanden reikhalzend uitgekeken naar de bekendmaking van de nieuwe naam. Het is als de aankondiging van de naam van een baby. Voor Japanners is het ook een naam die hen op hun levensweg vergezelt. ”Reiwa” wordt gebruikt op munten, in documenten en op geboorte- of trouwbewijzen, net zoals dat de afgelopen dertig jaar het geval was met Heisei – ”vrede scheppen”.

Dat is de naam die in januari 1989 werd gekozen voor het tijdperk van de toen op de troon gekomen keizer Akihito (nu 85). Inmiddels is het Heisei 31 en zijn de laatste dertig dagen van zijn regeertijd aangebroken. Op 30 april treedt hij af. Dat is bijna 2,5 jaar nadat hij in een uitzonderlijke televisietoespraak in verkapte bewoordingen had gevraagd om die mogelijkheid. Hij voelde zijn krachten afnemen en kon zijn taken als ”symbool van de natie” niet meer uitvoeren zoals hij vond dat het zou moeten. Zelf beslissen, zoals in Nederland de koning(in) dat kan en mag, was onder de Japanse grondwet echter niet mogelijk.

Goddelijke status

Premier Shinzo Abe kon niet zomaar ja zeggen. Alles rond het keizershuis, dat volgens de mythe in het jaar 660 voor Christus door keizer Jimmu zou zijn gesticht, wordt bepaald door eeuwenoude tradities. De Amerikaanse bezettingsmacht veranderde na de Tweede Wereldoorlog weliswaar een aantal spelregels, maar daarbij werd bijvoorbeeld niet gedacht aan zaken zoals tussentijds aftreden of troonopvolging door vrouwen. De Amerikanen wilden in de eerste plaats de macht en politieke invloed van de keizer –toen nog Akihito’s vader Hirohito– tot nul reduceren en hem zijn goddelijke status afnemen. Maar juist omdat hij zich niet met de regering mocht bemoeien, kon Akihito niet rechtstreeks vragen of hij de Chrystantentroon kon opgeven.

Het duurde een hele tijd alvorens kabinet en parlement het eens waren over de wijze waarop de keizer kon aftreden, en wanneer. Er kwam een eenmalige uitzonderingswet. Suggesties om aftreden ook voor toekomstige keizers mogelijk te maken, werden terzijde gelegd. Naruhito (59) zal mogelijk hetzelfde moeizame traject moeten afleggen als zijn vader. Veel Japanners gunden Akihito zijn pensioen al meteen in de zomer van 2016 en bewonderden zijn uithoudingsvermogen.

Stapel boeken

Akihito heeft voor zijn afscheid nog een aantal taken te verrichten. Deze maandag ondertekende hij het besluit over de naam voor de regeertijd van zijn zoon. Op 10 april kan hij in besloten kring stilstaan bij zijn diamanten huwelijk. Met zijn echtgenote, keizerin Michiko (83), drie kinderen en hun partners en een aantal genodigden is vorige maand al een feestelijke gezamenlijke lunch gehouden, tussen de verschillende vieringen van het dertigjarig regeringsjubileum door. Er echt van genieten kan waarschijnlijk pas volgende maand, wanneer het werkzame leven erop zit. Michiko heeft al gezegd dat ze een enorme stapel boeken heeft waar ze graag aan wil beginnen.

Op 17 april gaat het keizerspaar nog naar Ise, met de trein ruim drie uur van Tokio. Daar bevinden zich tientallen shintoheiligdommen. Het voornaamste is Kotai Jingu, dat is gewijd aan Amaterasu, de godin van de zon. Die is volgens de overlevering de grondlegger van het keizershuis. De hoofdpriester van dit heiligdom moet afkomstig zijn uit de keizerlijke familie en daarom is een aantal jaren geleden Sayako Kuroda aangewezen, de enige dochter van de keizer. Die maakt sinds haar huwelijk weliswaar geen deel meer uit van het keizershuis, maar voor één keer werd er gekozen voor een pragmatische oplossing.

Het uitstapje naar Ise is onderdeel van een reeks van elf bezoeken aan heiligdommen, waar de keizer volgens shinto-gebruik de voorvaderen en goden op de hoogte stelt van zijn voornemen om af te treden. Op 23 april, een week voor het aftreden, volgt nog een bezoek aan het mausoleum van keizer Hirohito – nu bekend als keizer Showa, naar de naam van zijn ”gengo”.