Het gaat meestal om industriële lozingen uit de tijd dat milieuvervuiling nog geen onderwerp was, zegt Jan Annema. Hij leidt bij Wetterskip Fryslân de saneringsprojecten van Friese wateren waarvan de bodem sterk vervuild is.

In Surhuisterveen waren bijvoorbeeld verschillende metaalbewerkingsbedrijven actief, waarvan tot 1961 –toen het dorp werd aangesloten op een rioolwater-zuiveringsinstallatie– het afvalwater via het riool in de Aldfeart kwam. Zware metalen sloegen daar neer op de bodem. Het resultaat: de eerste 2 kilometer van de vaart, van buurtschap Kortwoude tot de kruising met de Suderheawei, is sterk verontreinigd met onder meer nikkel, chroom en koper. Er is ook cyanide aangetroffen.

Dergelijke situaties spelen volgens Annema in het hele land. De vervuiler valt vaak niet meer te achterhalen, en veel bedrijven bestaan natuurlijk ook niet meer. „Als je één bedrijf kunt aanwijzen als veroorzaker, kun je dat ook verplichten het op te ruimen. Maar in dit geval is de vervuiler niet bekend.”

Baggerwerk

Het saneringsproject is onderdeel van een langlopend project van het Rijk. Dat trok geld uit voor het reinigen van de locaties, de waterschappen regelen de uitvoering. Volgens Annema is de verontreiniging op zich niet gevaarlijk: die ligt in de bodem en blijft daar wel liggen. Maar opruimen is natuurlijk altijd beter, ook om te voorkomen dat het vervuilde slib bij toekomstig baggerwerk weer bovenkomt.

De Aldfeart moet medio maart zijn ontdaan van zo’n 11.000 kubieke meter verontreinigd slib. Aannemer Zwart Infracare uit Wervershoof (Noord-Holland) is enkele dagen geleden begonnen met de voorbereidingen.

Het gaat om een klus van voor Friese begrippen gemiddelde omvang. Een van de grootste klussen van de afgelopen jaren was de Dokkumer Ee in de Leeuwarder wijk Snakkerburen, waar zo’n 20.000 kuub verontreinigd slib uit is gehaald. Daar waren voormalige verffabrieken waarschijnlijk de veroorzakers. Ook de Nije Feart in Gorredijk en de Sylroede in Lemmer zijn inmiddels aangepakt.

De aannemer mag bepalen waar het slib naartoe gaat. Volgens Annema is dat meestal het slib- en gronddepot in Harlingen –daar gaat ook de grond uit de Aldfeart naartoe– of het Omrin in Oudehaske.

De huidige saneringen in Surhuisterveen en Wolvega zijn onderdeel van een vijfjarig project. De Dokkumer Ee is inmiddels schoon. De Dongjumer Vaart en het Vliet in Franeker vormen het slotstuk: die volgen nog. „Het gaat om projecten in het kader van de oude Wet bodembescherming. Hiervoor is in totaal 3 miljoen euro beschikbaar. In 2020 moet alles klaar zijn.”