Onderzoekers van de Universiteit Leiden keken naar meer dan 117.000 nieuwsberichten die tussen januari 2013 en december 2017 op Facebook waren gezet. Daarbij gaat het om berichten van twintig gevestigde media en van ruim zestig ‘pulpnieuwssites’. Bij pulpnieuws gaat het om berichten die van anderen zijn overgeschreven, met een sensationele inhoud en het gebruik van koppen die mensen moeten verleiden om erop te klikken. Soms zijn het waargebeurde verhalen, die op een sensationele manier worden opgeschreven, maar de berichten kunnen ook van a tot z verzonnen zijn. Als voorbeeld noemen de onderzoekers het nepverhaal dat een Amerikaanse vrouw zonder keizersnede was bevallen van een elfling.

De makers van zulke verhalen willen er geld mee verdienen. Hoe sensationeler de artikelen, hoe meer bezoekers ze krijgen en hoe meer de advertenties opleveren. Pagina’s als OngelooflijkNL en TrendNieuws hebben meer volgers dan Nu.nl en de NOS op Facebook. Het is niet bekend hoeveel geld de makers daaraan hebben verdiend.

De onderzoekers zien wel een opvallende omslag. Sinds de zomer van 2017 publiceren de pulpnieuwspagina’s meer en meer berichten, maar die worden steeds minder geliket en gedeeld. Mogelijk komt dat doordat Facebook ervoor zorgt dat mensen zulke berichten minder vaak in hun Facebook-tijdlijn zien.

Onderzoeker Peter Burger, docent journalistiek aan de Universiteit Leiden, denkt dat de omslag zich afgelopen jaar heeft doorgezet. „Facebook weet al heel lang dat dit soort desinformatie een probleem is. Ze proberen het weg te drukken in de nieuwsfeed. Facebook zelf zegt dat ze het met 80 procent hebben teruggedrongen. Dat kunnen wij niet controleren. Maar we zien wel dat makers van nepnieuws het moeilijker hebben”, aldus Burger. Volgens hem wijken ze onder meer uit naar Twitter, in de hoop dat ze daar nieuwe bezoekers kunnen lokken, „maar dat gaat een stuk minder hard”.