Eerst even een voorbeeld van zo’n overweging ten overvloede. Want waar hebben we het eigenlijk over? Rechters moeten uitspraken doen over juridische discussies en problemen. Die uitspraken motiveren ze. Dan kunnen de partijen lezen waarom de rechter tot uitkomst A of B is gekomen en welke argumenten daarvoor gebruikt zijn.

Kort geleden was er toevallig een uitspraak van een rechter in Haarlem in een zaak die ging over de intocht van Sinterklaas. Een stichting van tegenstanders van Zwarte Piet was een procedure gestart. De rechter verklaarde die stichting niet-ontvankelijk. Simpel gezegd: er volgde geen inhoudelijke behandeling van de zaak. Meestal volgt er dan een punt. Het oordeel van de rechter is duidelijk. De procedure is afgelopen. De rechter geeft geen argumenten over de inhoud van de zaak.

Hier was dat anders. Na de uitspraak volgden er nog wat overwegingen ten overvloede. De rechter gaf evenwichtige adviezen aan partijen. Volgens de rechter had de stichting (met tegenstanders van Zwarte Piet) te weinig oog voor de complexiteit van het proces waarin de samenleving verzeild is geraakt. Iedereen ziet dat de figuur van Zwarte Piet verandert. Voor de één gaat dat veranderen te snel en voor de ander gaat dat veranderen veel te langzaam. Het belangrijkste daarbij is dat mensen met elkaar in gesprek blijven. Het gesprek moet worden voortgezet, zo gaf de rechter partijen mee.

In de kerk kom je ook wel overwegingen ten overvloede tegen. De predikant houdt een mooie preek met een duidelijke boodschap. Er volgt een punt. Dan verwacht je dat de preek stopt. Maar nee, er volgt nog een overweging ten overvloede die net zo lang duurt als de hele preek daarvoor. Misschien kan de overweging ten overvloede in de kerk eerder worden vertaald met het woord ”herhalen”…

Welk gewicht moet je nu toekennen aan zo’n overweging ten overvloede? Heeft die invloed op de beslissing van de rechter? Eigenlijk is het een soort kanttekening van de rechter. Een advies. Of een gratis tip. Er zijn rechtsgeleerden die vinden dat zo’n overweging niet van invloed is op de beslissing van de rechter. Anderen vinden dat de overweging ten overvloede de beslissing van de rechter kan versterken. Toch blijft het dan wel het punt waarom rechters dit doen. Want de beslissing is al genomen. In de uitspraak volgt aan het einde nog zo’n extra opmerking. Rechters kunnen dit doen voor de ontwikkeling van het recht of met het oog op eventuele vervolgprocedures.

Een overweging ten overvloede kan een doekje voor het bloeden zijn voor de verliezende partij. Zo wees een rechter ooit de vorderingen van een verhuurder af. De verhuurder vond dat de zoon van de overleden huurster aansprakelijk was voor de huur en dergelijke. Maar de rechter was het daar niet mee eens. Die zoon kreeg gelijk. Ten overvloede overwoog de rechter: „Het is op zichzelf toe te juichen dat een verhuurster zoals eiseres, het uit sociale overwegingen goed vindt dat een volwassen zoon na het overlijden van zijn moeder (voorlopig) blijft wonen in het gehuurde (…). Het komt de kantonrechter echter voor dat eiseres er goed aan zou doen in dergelijke gevallen van aanvang af de zaken juridisch behoorlijk te regelen.”

Rechters moeten opletten dat zij niet gaan meeprocederen met de partijen die een juridisch conflict hebben. De rechter loopt het risico dat hij dan oordelen geeft die niet van belang meer zijn voor de beslissing, maar die partijen wel te horen krijgen en meenemen in een vervolgprocedure. Dan gaat de rechter zijn boekje te buiten. Maar dat is meer ten overvloede.

De auteur is advocaat bij Bouter Advocatuur in Barneveld.