Boetevrij rijden en je hond netjes aan de riem uitlaten? Dan krijg je kredietpunten in het landelijke systeem. Drie keer door rood lopen of een negatieve opmerking plaatsen op sociale media? Dat levert minpunten op. En hoe lager je score in het systeem, hoe groter de kans dat je op een zwarte lijst wordt geplaatst en allerlei voorrechten in de maatschappij verliest. Je mag dan bijvoorbeeld geen geld meer lenen of naar het buitenland reizen. Of je kinderen worden niet tot bepaalde scholen toegelaten.

Bovenstaand scenario lijkt onvoorstelbaar, maar in China wordt het binnenkort waarschijnlijk realiteit. De Chinese overheid wil in 2020 het zogeheten sociaal kredietsysteem invoeren, waarbij elke Chinese burger een bepaalde score krijgt op basis van zijn gedrag. Voor de score maakt de overheid gebruik van data die afkomstig zijn uit de gegevens van de politie, financiële instellingen en internetbedrijven. Niets is meer privé, iedereen kan precies zien wie je bent en wat je voorkeuren zijn.

Ethische dilemma’s

In Nederland is het nog niet zover. Maar hoe is dat over tien jaar? Dat weten we niet. De technologische ontwikkelingen gaan snel. Wat ooit niet te bevatten leek, bijvoorbeeld de smartphone, is nu de gewoonste zaak van de wereld. Zo gaat het met meer technologische ontwikkelingen. „Eerst lijkt het een ver-van-je-bedshow, maar op een gegeven moment word je erdoor overrompeld en zit je er middenin”, zegt de 28-jarige softwareontwikkelaar Martin Aarnoudse. Samen met IT-consultant Rick Bouter (ook 28) is hij daarom bezig met het oprichten van een christelijke denktank. Het doel: een christelijke visie ontwikkelen op de nieuwe technologie, vooral met het oog op de ethische dilemma’s die daarbij komen kijken. „Je hebt vaak het idee dat je redelijk alleen staat als christen in de wereld van de nieuwe technologie”, zegt Rick Bouter. „We hebben als christenen de neiging om weg te blijven van die ontwikkelingen, omdat we het moeilijk vinden om keuzes te maken op dat gebied. We kijken eerst de kat uit de boom. Maar ik denk dat het belangrijk is om iets in de ogen te kijken, het te duiden en dan een bewuste keuze te maken. Zeker in deze tijd. Afstand houden lukt straks niet meer.”

De mannen willen met de denktank bewustwording creëren. Bouter: „We denken allemaal dat we heel rationele keuzes maken, maar we worden gewoon gemanipuleerd. De ontwikkelingen binnen grote bedrijven zoals Amazon, Facebook, Google, Apple en Microsoft gaan door. Je ziet nu al een gat ontstaan tussen hun kennis en de kennis van de overheid en de politiek. In hoeverre vallen die bedrijven nog te reguleren? Of zijn we dat punt al voorbij?”

Baan verliezen

Er zijn veel technologieën waar we als consumenten geen weet van hebben, die zich achter de schermen gewoon doorontwikkelen. Neem bijvoorbeeld blockchain: een systeem dat gebruikt kan worden om gegevens vast te leggen. Dit kunnen bijvoorbeeld geldoverschrijvingen zijn, maar ook persoonlijke berichten of andere gegevens. Het bijzondere aan de blockchain is dat dit mogelijk is zonder centrale autoriteit, of een tussenpunt. „Stel: je maakt geld over naar iemand anders. Nu zit daar een centrale instantie tussen, de bank. In de blockchain is de bank niet meer nodig omdat alles in het systeem is vastgelegd”, legt Martin Aarnoudse uit. „Zo’n systeem is overal op toepasbaar. Je kunt er bijvoorbeeld het volledige productieproces van een bepaald product mee volgen. Is de koffie die je drinkt wel echt eerlijk gemaakt? Straks is alles te traceren.”

Een technologie als blockchain heeft verregaande gevolgen voor onze samenleving. Het roept ethische vragen op. „Als softwareontwikkelaar ben je iets aan het bouwen waardoor je weet dat mensen straks hun baan gaan verliezen. Dat is een moeilijk vraagstuk: mag je daar als christen wel aan meewerken?”

Goed en kwaad

Of neem het sociaal kredietsysteem in China aan het begin van dit verhaal. Aarnoudse: „Op een bepaald niveau klinkt het goed. Goed doen wordt beloond, kwaad doen gestraft. Alleen: wie bepaalt wat goed is en wat kwaad is? Dat is het grote gevaar achter die ontwikkelingen. We gaan naar een maakmaatschappij toe, waarbij alles maakbaar is en de mensheid steeds meer voor God wil gaan spelen.” We willen ons niet meer schikken op het moment dat het niet binnen ons straatje past. „Dat zie je ook op religieus gebied”, zegt Bouter. „Mensen gaan op zoek naar een religie die bij hen past, in plaats van zich aan te passen aan de religie. Dat is de tijd waar we heengaan, daar worden nu grootschalig de fundamenten voor gelegd. Als we dit gesprek over tien jaar nog een keer hebben, dan zou je schrikken van waar we het dan over hebben.”

Apart staan

Welke houding vraagt dit van christenen? De Bijbel is er duidelijk over: „We leven wel in de wereld, maar we zijn niet van de wereld.” De vraag is echter of dit in de toekomst nog wel mogelijk is. Bouter: „Bovendien heeft de aarde al meer bewoners dan de bronnen aankunnen. Hoe zit het dan met Bijbels rentmeesterschap? Dat zijn lastige vragen waar we als christenen over na moeten denken.” Martin Aarnoudse voegt toe: „Aan de andere kant is de Bijbel er helder in. Er komt een tijd dat we als christenen niet meer meekunnen met de wereld, dat we apart komen te staan.”

Beide mannen maken zich soms zorgen over de snelheid van de ontwikkelingen. „Ik hoorde laatst een verhaal over iemand bij Google die bezig is te proberen het bewustzijn van de mens na te bootsen. Dan zeggen we allemaal: dat lukt niet, hier stopt het. Maar stel dat het hem over een paar jaar wél lukt? Dan zijn we allemaal in shock, zeker als gelovigen. Alles waar je in gelooft, staat dan op zijn grondvesten te trillen”, zegt Bouter. Maar, zo voegen beide heren toe: „Er is wel een God Die alles bestuurt. Dat plaatst het weer in perspectief. God heeft uiteindelijk alles in de hand.”

Techthics

Het doel van de denktank Techthics is technologische thema’s in christelijk perspectief te stellen en de impact op religie en ethiek te bepalen. „We willen kennis verzamelen van experts, die we vervolgens publiceren zodat mensen zich kunnen inlezen in het onderwerp en hun eigen visie daarop kunnen bepalen”, zegt Martin Aarnoudse. „Als het ware een soort kenniscentrum zijn.”

De mannen hebben inmiddels allerlei mensen benaderd, onder wie docenten, politici, beleidsmedewerkers, ondernemers en experts op technologisch gebied. Het doel is onder andere om voorlichtingsavonden te organiseren, waar deze mensen met elkaar in discussie gaan. Ook wil de denktank jaarlijks publicaties uitbrengen over de nieuwste trends en ontwikkelingen op technologisch gebied.

Belangstellenden kunnen via info@techthics.nl contact opnemen voor meer informatie.