De discussie over ”Mein Kampf” is ook na het verschijnen van de nieuwe Nederlandse vertaling niet afgelopen. Die over het mogen uitgeven van dit boek wel; de nieuwe uitgave ligt sinds vrijdag in de winkel. „Dat is nu een voldongen feit”, zegt Esther Voet, hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad. Zij vindt de heruitgave met uitleg en context goed en belangrijk, want het antisemitisme is ook in West-Europa weer in opkomst.

Wil Parijs schrijft in het NIW dat hij altijd al tegenstander was van het verbod op heruitgave. Zijn vader overleefde Auschwitz en had het Duitse origineel „keurig in de kast staan.” Ook rabbijn Lody van der Kamp is voor de van commentaar voorziene uitgave van de Nederlandse vertaling. „Laat de daders zelf maar vertellen wat hun plannen met de Joden waren en hoe deze uiteindelijk zijn uitgevoerd”, aldus de rabbijn. Het verbod was al „nauwelijks relevant.” „Een druk op de knop van je computer en alle pagina’s rollen uit de printer.”

„Het boek is niet tegen te houden. Dan is het vooral zaak om alles goed uit te leggen”, zei directeur Hanna Luden van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) al bij de Duitse uitgave. Prometheus, de uitgeverij van de Nederlandse uitgave ”Mijn strijd”, vermeldt de uitspraak op zijn website.

Commercieel

De boekhandels in Nederland gaan op verschillende manieren om met de Nederlandse uitgave van Hitlers hoofdwerk. Directeur Mai Spijkers van uitgeverij Prometheus zegt dat de eerste oplage 10.000 exemplaren omvat. „Daarvan is de helft weg en wordt de andere nu fors aangesproken.” De eerste oplage van de Duitse uitgave door het Institut für Zeitgeschichte in München bedroeg in januari 2016 4000 exemplaren, maar de teller stond een jaar later op ruim 85.000.

De meeste boekwinkels bieden ”Mijn strijd” onopvallend aan. Julia Hofstede van het Paard van Troje in Ede: „Wij hebben het in de kast bij de andere boeken over de Tweede Wereldoorlog, maar besteden er geen speciale aandacht aan. Ik heb enkele bestellingen en vragen om informatie.”

Bij Dominicanen in Maastricht zien ze het boek gewoon als commercieel product en mag het op tafel bij de ingang of op de stapel van beoogde bestsellers. Boekhandel Hijman Ongerijmd in Arnhem kondigde op de literaire website Tzum aan dat de opbrengst naar goede doelen gaat: het Herinneringscentrum Westerbork en geschiedenisboeken over Jodendom en Holocaust voor scholen.

Er waren de laatste decennia al weinig tegenstanders van een uitgave die wetenschappelijk verantwoord was. Context, bronnen en voetnoten zouden de lezer moeten beschermen en informeren tegen de brute tekst van een politicus die in twintig jaar precies zou uitvoeren wat hij in 800 bladzijden autobiografisch en politiek pamflet opschreef: de eliminatie van het Jodendom en Lebensraum voor het Duitse ras als doelen, oorlog als methode.

Toch kwam het er nooit van. De Nederlandse geschiedenis van ”Mein Kampf” is vooral een ingewikkeld verstoppertje spelen geweest. Op 6 december 1939 verscheen de eerste en tot voor kort enige vertaling, van de NSB-schrijver Steven Barends, bij de Amsterdamsche Keurkamer. Het heette ”Mijn kamp” en kreeg zes drukken, met een totale oplage van 150.000 exemplaren. De Duitse bezetting stimuleerde de omzet later sterk. Uitgever George Kettmann overwoog nog de titel ”Mijn strijd”, maar dan zou de link met de Duitse titel verloren gaan.

Iets te mooi

Het werd wel de titel van de wetenschappelijke uitgave die uitgeverij Prometheus nu publiceert. Vertaler Mario Molegraaf vindt dat eigenlijk jammer. „Het is eigenlijk al iets te mooi, in verhouding tot het bonkige ”Mijn kamp””, zei hij tegen Omroep Zeeland. Het Twitteraccount HumorTegenHaat kondigde bij de presentatie van de heruitgave in de Amsterdamse Rode Hoed aan enkele exemplaren mee te nemen van „de hilarische, politieke thriller Mijn Kamp.” Maar die gaat niet over Hitler; onderwerp is „de PVV en zijn gids.”

In 1945 werden herdruk en verkoop van ”Mein Kampf” in Nederland informeel verboden. Maar pas in 1987 werd het verbod officieel, doordat de Hoge Raad het bij artikel 137e van het Wetboek van Strafrecht onderbracht, het bekende „haatzaai”-artikel. In 1974 deed een kleine uitgeverij in Ridderkerk een vergeefse poging tot heruitgave. Op boekenmarkten en in antiquariaten was het boek altijd wel te koop.

Politieke doorbraak

Politiek speelt heruitgave al twintig jaar. In 1997 deed de toenmalig minister van Justitie, Winnie Sorgdrager, een vergeefse poging. In september 2007 wilde onderwijsminister Ronald Plasterk het boek heruitgeven, maar zijn idee viel niet goed. Hij reageerde namelijk op het verzoek van Geert Wilders de Koran te verbieden met het idee voor het vrijgeven van ”Mein Kampf”. De Tweede Kamer was met 83 van de 150 zetels tegen.

In 2014 begon de juridische doorbraak. Federatief Joods Nederland, een klein groepje rond advocaat Herman Loonstein, kaartte de verkoop van ”Mein Kampf” door de Amsterdamse galeriehouder Michiel van Eyck aan. Het liep via rechtbank, hof en cassatie door tot aan de Hoge Raad. Die sprak de verkoper in februari 2016 vrij op grond van het begrip vrijheid van meningsuiting, artikel 10 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. „De Bijbel staat ook vol met haat en is overal verkrijgbaar”, zei verdediger Gerard Spong.

Michael van Eyck vindt de Nederlandse heruitgave maar niets, zei hij bij WNL op Zaterdag op Radio 1: „Ik hou het in mijn galerie bij het origineel. De mensen die het kopen, zijn academici, die het bestuderen. Neonazi’s gaan het internet op om daar gratis de meest rabiate onzin te downloaden. Die komen niet in een duur antiquariaat.”

”Mein Kampf” maakte Hitler in WO II rijk

Adolf Hitler schreef ”Mein Kampf” van 1924 tot 1926, aanvankelijk in de luxe gevangenis waar hij dertien maanden zat. Hij was veroordeeld tot vijf jaar tuchthuis na de mislukte staatsgreep in Beieren, de Bierputsch van 9 november 1923.

”Mein Kampf” bestaat uit twee delen: het autobiografische maar historisch onbetrouwbare ”Eine Abrechnung”, en een ideologisch programma, ”Die nationalsozialistische Bewegung”.

Het boek werd in achttien talen uitgegeven en er werden tot 1945 12,4 miljoen exemplaren van verkocht, mede doordat elke gemeente het bij elk burgerlijk huwelijk cadeau moest doen. Hitler verdiende er een kleine 15 miljoen Reichsmark aan (nu ongeveer 60 miljoen euro).

”Mein Kampf” gold na de oorlog als een omstreden boek, omdat Hitler in het werk ongebreideld uiting geeft aan zijn antisemitische gedachtegoed.