Ook omdat je in een winkel vaak alleen met contant geld kunt betalen, voel je je er bijna een tijdreiziger. Oostenrijk, in veel opzichten een modern land, bevindt zich op het gebied van betalingsverkeer niet veel verder dan waar Nederland twintig jaar geleden stond.

Giraal betalen is in ons land snel en goedkoop. Vandaag de dag wordt zo’n betaling binnen enkele seconden afgewikkeld. Het is zelfs goedkoper dan een betaling met munten en bankbiljetten. In piektijden kunnen de betaalsystemen moeiteloos tienduizenden transacties per seconde aan.

Geen enkel systeem is feilloos en dus is er weleens een storing. Die haalt direct het nieuws. Daarbij vergeet je soms dat het girale betalingsverkeer meer dan 99 procent van de tijd beschikbaar is. Vrijwel iedere transactie loopt goed en het stelsel is zeer robuust. Zelfs tijdens het hoogtepunt van de crisis heeft het betalingsverkeer in ons land niet gehaperd.

Dat gaat niet vanzelf. Banken geven jaarlijks miljarden euro’s uit aan het in de lucht houden van het girale betalingsverkeer. Daarbij gaat het om investeringen in nieuwe systemen, onderhoud, uitvoering van de transacties en beveiliging tegen virussen en hackers.

Verder vindt continu vernieuwing plaats. Twintig jaar geleden werd nog veel gebruik gemaakt van cheques en bankoverschrijvingen, nu kunnen mensen contactloos betalen. Pinnen en betalen via een app is nu de norm. Het is de concurrentie tussen de banken onderling en die met andere aanbieders van betaaldiensten die de innovatie stuwt. Blijf je achter, dan verlies je klanten.

Het Sustainable Finance Lab (SFL), een informeel netwerk van vooral academici, heeft onlangs voorgesteld om het betalingsverkeer onder te brengen bij een publieke instelling. Betalings-verkeer is zo belangrijk, dat het kan worden gezien als een publiek goed. Dus kan het volgens het SFL beter bij een overheidsinstelling worden ondergebracht.

Het is echter onduidelijk wat de voordelen zijn. Heeft de overheid een betere staat van dienst dan de banken op ICT-gebied? Een nog grotere zorg betreft de financiering. Op het moment dat de overheid het betalingsverkeer gaat runnen, moet zij ook de kosten op zich nemen. Is het gegarandeerd dat de politiek de jaarlijks benodigde miljarden hiervoor gaat vrijmaken als deze middelen in tijden van krapte moeten concurreren met uitgaven voor de zorg, ontwikkelingshulp of lastenverlichting? Ik hou mijn hart vast en vrees voor toenemend achterstallig onderhoud. En, last but bot least: zou de overheid met innovaties komen als zij een monopolie krijgt?

Graag trek ik een vergelijking met voedsel. De voorziening van brood is misschien nog wel belangrijker dan betalingsverkeer. Toch ben ik iedere keer als ik langs de schappen van de bakker loop blij dat de broodvoorziening niet centraal via een staatsbroodfabriek is geregeld. Dan was het aanbod zeker niet zo breed, gevarieerd en goed geweest. Met betalingsverkeer als overheidstaak zal het niet veel anders zijn. Waarom zou je veranderen wat al goed is?

De auteur is speciaal adviseur en econoom bij RaboResearch en bijzonder hoogleraar Economische en Monetaire Politiek aan de VU.