Dat stelde minister Hoekstra van Financiën donderdag tijdens een door de ChristenUnie georganiseerde bijeenkomst in de Tweede Kamer over economie en wederkerigheid. De CDA-bewindsman vroeg zich in zijn speech af of het eerlijk en billijk is dat mensen die zelf niet bereid zijn om na hun overlijden organen af te staan, wel „meeliften” als zij organen van anderen nodig hebben. Hoekstra noemde Israël als voorbeeld van een land waar geregistreerde donoren voorrang krijgen bij transplantatie. Hoekstra stipte rondom het thema wederkerigheid ook twee andere vraagstukken aan. Zo vroeg hij zich af of het wel eerlijk is dat huizenbezitters via de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) indirect meebetalen aan woningeigenaren die de persoonlijke keuze maken om te scheiden. Ook vroeg hij zich hardop af of de overheid mensen die werkloos worden mag vragen voor nieuw werk te verhuizen naar een andere plek.

Tijdens de bijeenkomst stonden wetenschappers, politici en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven stil bij de vraag hoe een economie van wederkerigheid verankerd kan worden in beleid. Hoofdspreker was Bruno Roche van voedingsbedrijf Mars, die een managementmodel heeft ontwikkeld om “de Economie van Wederkerigheid” een plaats te geven in het bedrijfsbestuur. Volgens Roche moeten bedrijven niet alleen streven naar het maximaliseren van financieel kapitaal (winst), maar ook naar de maximalisering van menselijk, natuurlijk en maatschappelijk kapitaal. Bedrijven die beseffen onderdeel te zijn van een ecosysteem waarin zij slechts één van de belanghebbenden zijn, zouden op lange termijn zelfs succesvoller zijn dan bedrijven die financieel kapitaal vooropstellen.

Het jongste boek van Roche, “Completing Capitalism”, heeft bij CU-Kamerlid Bruins „een vast plekje op zijn nachtkastje” gekregen. CU-fractievoorzitter Segers stelde zaterdag in De Volkskrant dat de gedachtegang van Roche een rol heeft gespeeld tijdens de formatie. „De energietransitie die we hebben afgesproken is een poging om op een zorgvuldige manier om te gaan met ons ecologische kapitaal. De plannen voor vaderschapsverlof zijn bedoeld om werknemers meer tijd te gunnen voor hun gezin. Dat is ons menselijk kapitaal.”

Roche stelde donderdag dat zijn visie op wederkerigheid in de economie gebaseerd is op de Bijbelse noties over de sabbat. „God gaf de Tien Geboden aan het volk Israël toen hij ze had uitgeleid uit de slavernij. Zo moeten wij bevrijd worden van onze slavernij aan geld.” Het is volgens Roche een misvatting dat werk alleen beloond wordt met geld. „Het moet beloond worden met rust. Niet voor niets hebben in het Hebreeuws de woorden sabbat, shalom en shekel eenzelfde oorsprong.”

De Joods-Franse hugenoot stelde dat het veel te zeggen heeft dat God in Zijn Tien Gebonden het “Gedenk de Sabbatdag” zelfs nog stelt vóór het “Gij zult niet doden” of “Gij zult niet echtbreken”. „Voor de mens is het goed om elke zevende dag te rusten, voor het land is het goed om ieder zevende jaar te rusten en om scheefgetrokken maatschappelijke verhoudingen in het bezit van kapitaal te herstellen, heeft God na elke 49e jaar een Jubeljaar ingesteld.”

Roche ziet het als een opdracht voor de huidige generatie om zakendoen te ontketenen van rauw kapitalisme en „te transformeren tot een kracht voor het gemeenschappelijke belang.” Dat de afgelopen vijftig jaar in de economie vooral financieel kapitaal centraal stond, was volgens hem een logische reactie op de schaarste van geld. „Maar geld is allang niet meer schaars: het is er in overvloed. Wereldwijd worden er honderden miljarden geïnvesteerd in beleggingen met een negatieve rente.” Volgens Roche moeten daarom nu nieuwe vormen van schaarste alle aandacht krijgen: waaronder de schaarste aan natuur.