Violiste Judith en klaveciniste Tineke Steenbrink (1977) zijn niet in één hokje te plaatsen. Verreweg de meeste tijd spendeert de eeneiige tweeling aan hun ensemble Holland Baroque. Het liefst zoeken ze de samenwerking met hedendaagse componisten, eigenzinnige solisten en uitdagende avonturiers.

Het leverde de afgelopen jaren spraakmakende fusies op tussen uiteenlopende muzikale werelden. Bachs Matthäus Passion werd gedirigeerd door Reinbert de Leeuw, die als pianist en dirigent zijn sporen verdiende in de hedendaagse muziek. Wu Wei verenigde met zijn mondorgel de Chinese klankwereld met die van barokreus Telemann. En de zussen zijn nog steeds niet bekomen van hun recente samenwerking met de Poolse jazzpianist Leszek Możdżer.

Hun motto is kort en krachtig: barok is nu. Het duo Steenbrink doet er alles aan om te voorkomen dat oude muziek weggezet wordt als museumstuk.

Bizar

De formule van Holland Baroque slaat aan. De zalen zitten vol en samen met jazztrompettist Eric Vloeimans kreeg Holland Baroque de Edison Publieksprijs 2017 voor het album ”Carrousel”. Die publieksprijs verraste Judith en Tineke wel een beetje. Judith: „Negentig procent van de muziek hebben we zelf geschreven en dan ontvang je een klassiekemuziekprijs. Dat is toch wel bizar.”

Tineke relativeert: „We hebben wel veel van Bach gestolen, hoor.”

Judith: „Maar dat deden ze in de 18e eeuw voortdurend. Händel plunderde naar hartenlust muziekstukken van anderen. Werd hij erop aangesproken, dan gaf hij laconiek aan dat de aria van zijn collega-componist een veel beter plekje had gekregen in zijn eigen opera.”

Tineke: „Elke zichzelf respecterende musicus kon in die tijd improviseren en componeren. Ook wij schrijven veel muziek zelf. Dan krijg je heel veel respect voor Johann Sebastian Bach. Hoe meer ik zijn muziek bestudeer, hoe genialer ik hem vind. Ik heb een computer waarmee ik kan knippen en plakken. Maar Bach schreef alles in één keer op! Hoe hij dat voor elkaar kreeg? Daar kan ik echt niet bij.”

Strenger dan streng

Voor de zussen Steenbrink is het geen kwestie van wat opleuken van barokmuziek. Judith: „We kijken graag over genres heen. Tegelijkertijd blijven wij geheel trouw aan onze taal. Dat kan ook niet anders, want onze instrumenten spreken de barokke taal. Een darmsnaar werkt niet als je dingen gaat doen waarvoor hij niet gemaakt is.”

Tineke: „We arrangeren veel. Dat lijkt misschien heel vrijblijvend, maar we doen dat volstrekt volgens de regels van het contrapunt. Strenger dan streng.”

Judith: „Bach componeerde en repeteerde in één week zijn muziek, om deze op zondag uit te voeren. Daar had ik echt bij willen zijn. Bachs muziek was toen ontzettend modern en actueel. Die ervaring steven wij ook na: wij spelen alsof de inkt nog maar net droog is. Dat is zo spannend.”

Tineke citeert de Deense dirigent Lars Ulrik Mortensen: „Toevallig spelen wij muziek van 300 jaar geleden, maar de muziek klinkt in het nu.”

Waarom geen gewone Telemann of een pure Bach? Judith: „Wat is dat dan, gewone Telemann, een pure Bach? Ik denk dat wij eerlijker zijn dan wat vaak doorgaat voor authentiek. We proberen niet krampachtig te achterhalen hoe het bij Telemann in 1731 heeft geklonken. Ten eerste liegen we als we beweren dat we daarachter gekomen zijn. Daarnaast heeft de muziek dan niets meer met ons te maken.”

Tineke: „Ons hart klopt voor de 17e en de 18e eeuw. Daarom willen we die muziek ook de toekomst in dragen. Wij kijken eerst met welke musici wij het podium delen. Daar passen wij het hele programma op aan. Dankzij die kruisbestuivingen lukt het ons om met oude tradities nieuwe verhalen te vertellen. Händel en Bach deden niet anders. Wat wij doen, is dus zo authentiek als wat.”

Super effectief

Dat barokmuziek haar miljoenen verslaat, is volgens het duo Steenbrink verklaarbaar. Judith: „Barokmuziek is ongelooflijk expressief en de tekstuitdrukkingen brengt de muziek heel dicht bij de luisteraar. Emoties worden door middel van de zogenoemde affectenleer vaak bijna programmatisch uitgebeeld.”

Tineke: „Iemand die nauwelijks ervaring heeft met klassieke muziek moet maar eens een opera van Wagner beluisteren. Dat is een wel heel heftige ervaring. Vergeleken met latere muziek is barokmuziek nog goed te behappen. Het is allemaal nog niet zo extreem. De overduidelijke structuur van de barokmuziek biedt de luisteraar enorme houvast. Daardoor is barokmuziek ook supereffectief. Een paar maten, een paar noten soms en je bent helemaal van de grond.”

Of de zussen ooit de neiging hebben eens uit de wereld van de barokmuziek te breken? Judith: „Dan zouden we van instrument moeten veranderen. Ik probeer in alles mijn instrument tot bloei te laten komen.”

Gospelkoor

Al jong werden Judith en Tineke door hun vader, koordirigent Jacques Steenbrink, ingewijd in de geheimen van de muziek. Judith: „Van huis uit hebben we nogal wat repertoire meegekregen. Barok, maar ook heel veel renaissancemuziek. Onze moeder beweert dat de liefde voor muziek er altijd al in zat. Of we niet op paardrijden wilden, net zoals de andere meisjes? Nee, wij gingen toch liever muziek studeren. Het is natuurlijk een luxe als je in een huis woont dat vol staat met instrumenten en je een vader tot je beschikking hebt aan wie je alles aan kunt vragen.”

Tineke: „Als pubers zaten wij al diep in de barok, maar we hadden ook toen al een open blik. We speelden veel volksmuziek en we componeerden al. Mijn orgeljuf nam mij eens mee naar concerten waar alle orgelwerken van de 20e-eeuwse Franse componist Olivier Messiaen werden uitgevoerd. Acht uur moderne piep-knormuziek in een koude kerk: maar het was voor mij echt niet te veel gevraagd.”

Wat staat er boven aan het wensenlijstje van Judith en Tineke? Even resoluut als eenparig: „Een gospelkoor!” Judith: „We zijn op zoek naar een goed gospelkoor om samen een Händelprogramma mee te doen. Neem alleen al het beroemde ”Halleluja”-koor. Die warmte, die swing. Als we Händel beluisteren, komen we vanzelf uit bij gospelmuziek.”

Judith Steenbrink

Violiste Judith Steenbrink uit Amsterdam was sinds haar studie bij onder anderen violiste Lucy van Dael actief bij het Amsterdam Baroque Orchestra, Concerto Copenhagen, Cantus Cölln en was ze als concertmeester verbonden aan het European Union Baroque Orchestra. Samen met haar zus Tineke stond ze aan de wieg van Holland Baroque.

Judith is groot geworden in de wereld van de oude muziek, maar beweegt zich inmiddels moeiteloos door verschillende genres. Het ene project speelt ze tijdens een dubbelconcert van Vivaldi naast de barokvioliste Rachel Podger, in het volgende project schrijft ze een stuk voor jazztrompettist Eric Vloeimans dat te horen is tijdens het Koningsconcert 2014.

Buiten Holland Baroque is Judith te gast als eerste violiste bij L’Arpeggiata (onder leiding van luitiste Christina Pluhar) en als muzikaal leider bij het Residentie Orkest.

Tineke Steenbrink

Klaveciniste Tineke Steenbrink uit Utrecht is medeoprichter van Holland Baroque. Na docentschappen aan de conservatoria in Zwolle en Groningen is zij sinds 2014 als docent werkzaam aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In de Sint-Martinuskerk in Cuijk, waar een Severijnorgel uit 1650 staat, vervult zij de functie van titulair organiste.

Haar jarenlange studie naar de autograaf van het ”Stabat Mater” van de 18e-eeuwse Italiaanse componist Pergolesi leidde tot de publicatie van het stuk in facsimile bij Edition Wallhall.

Als solist is de klaveciniste te zien op allofbach.com.

Haar opleiding bestond uit de studie orgel bij Willem Tanke en klavecimbel bij prof. Ketil Haugsand aan de Hochschule für Musik Köln. Haar studie klavecimbel in Keulen werd met de hoogste onderscheiding afgerond.