„Het is goed uit te leggen dat de overheid dit doet”, zegt Hielke Freerk Boersma, stralingsdeskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen. „Omringende landen doen het ook. Pas als er echt een incident plaatsvindt, weten we of de distributie daadwerkelijk heeft geholpen. Dat ligt eraan welke radioactieve stoffen vrijkomen. Van de stoffen die je via inademing kunt binnenkrijgen, is het aandeel jodium 90 procent. Tegen die stof kun je mensen via de jodiumpil ook nog eens het makkelijkst beschermen, dus op zich is dit logisch.”

Hoe werkt de jodiumpil?

„Jodium gaat voornamelijk naar de schildklier. Als het radioactief is, kan het op termijn schildklierkanker veroorzaken. Wie op het juiste moment een pil inneemt, zorgt ervoor dat zijn schildklier vol raakt met preventief jodium. Dan past daar geen radioactief jodium meer bij. Iedereen plast jodium na een aantal uren gewoon weer uit.”

Hoe zit het met andere stoffen dan jodium?

„Als een kernreactor ontploft, komt er nog een woud aan andere rommel vrij. Waait zo’n wolk jouw kant op, dan is het verstandig om ramen en deuren te sluiten. Als de wolk weer is overgewaaid, moet je juist alles weer openzetten. Door regenval komen de stoffen ook in de grond terecht. De bodem rond het Japanse Fukushima raakte na de kernramp in 2011 besmet. De jaren daarna kon de overheid rustig beslissen over schoonmaak en terugkeer van mensen. Maar de eerste uren moet de overheid adequaat handelen.”

Maar je kunt met jodium dus nog ziek worden van andere stoffen?

„Ja, maar dat is lastig te meten. In 2011 vielen er rond Fukushima door straling nul doden. Omwonenden liepen een stralingsdosis op, maar die gaf op korte termijn geen schadelijke effecten. Hetzelfde gold in 1986 voor Tsjernobyl. Alleen hadden deze mensen op latere leeftijd een verhoogde kans op kanker. Effecten doen zich pas vanaf tien jaar na blootstelling voor. We komen nooit te weten hoevelen er alsnog overlijden door kernrampen, omdat mensen ook kanker krijgen door andere oorzaken.”

Kun je je het beste maar gewoon uit de voeten maken bij een kernramp?

„Dat zou ik niet doen, want je komt geheid in een file. Niet voor niets heeft de overheid de straal van de kleinste cirkel op slechts 20 kilometer bepaald. Binnen die afstand krijgt iedereen onder de 40 jaar een jodiumtablet. Daarbuiten heeft het al veel minder zin. Ik zou zeggen: wacht rustig af wat de overheid adviseert.”