Column: Niet het vele is goed
Het is 4 mei, een massa mensen is samengestroomd. De premier neemt het woord: „Van harte welkom allemaal, hier op de Dam. Straks speelt de trompet het taptoesignaal, dan zijn we twee minuten stil, en vervolgens zingen we, als voorbereiding op mijn speech, ons volkslied, het Wilhelmus, en daarvan de verzen 1 en 6: „Wilhelmus van Nassouwe, ben ik van Duitsen bloed”, en wat er verder volgt in het eerste en het zesde vers. Ik noemde u: het Wilhelmus, vers 1 en vers 6.”
Dit is redelijk ondenkbaar. De kracht van een ritueel als de Nationale Dodenherdenking ligt in het feit dat iedereen weet hoe het verloopt. Door de vorm van het ritueel wordt er een sfeer gecreëerd die anders is dan de sfeer van alledag. En áls er woorden gesproken worden, hebben die extra impact, juist omdat het ritueel sober is.
De hamvraag is natuurlijk: Waarom gebruiken we in de kerk soms tussendoor zo veel woorden? De Prediker zegt: „God is in de hemel en u bent op de aarde. Laat daarom uw woorden weinig in aantal zijn.” Woorden kunnen zeer krachtig zijn, dus voorzichtigheid is op haar plaats.
Dit alles geldt niet alleen voor woorden, maar des te meer voor muziek. Vandaag de dag is (achtergrond)-muziek alomtegenwoordig, en dat is misschien wel een reden waarom muziek soms als triviaal wordt beschouwd. Juist als er niet continu achtergrondgeluid is, wordt de kracht van muziek duidelijk. Daarom vind ik de website zondergeluid.nl ook een mooi initiatief.
Ook als kerkorganist herken ik mij in dit verhaal: op de meeste plaatsen in de liturgie is kort en functioneel orgelspel het beste. Zo probeer ik te voorkomen dat de eredienst een log gevaarte wordt en het verband tussen de verschillende onderdelen niet meer duidelijk is. Tenslotte is liturgie een weg, een spanningsboog, en niet een aaneenschakeling van grote brokstukken woord en muziek. Iemand zei eens: „Als u bidt, gebruik dan geen omhaal van woorden zoals de heidenen…”
Natuurlijk is er ook een andere kant. Er is niet alleen functionele kerkmuziek, maar er zijn ook de cantates en passies van Bach, die in hun barokke vormen niet bepaald uitblinken in bondigheid. Er is niet alleen de dodenherdenking, er is ook Bevrijdingsdag met de grote festivals. Toch denk ik dat een bepaalde soberheid een goed (en zelfs gereformeerd) streven is. Niet het vele is goed, maar het goede is veel.
Het geldt zelfs voor deze column: gelukkig mag ik niet over de 460 woorden heen, want als ik eenmaal aan het schrijven ben, houdt het niet meer op. Juist door het schrappen wordt zo’n stukje beter. Zoals Goethe al zei: in de beperking toont zich pas de meester.
