De invoering van de wet zorgde destijds ook voor meer marktwerking. Voorheen hadden gemeenten de regierol. Zij kochten de cursussen in bij onder meer roc’s, maar in 2013 ontstond er een ‘consumentenmarkt’ waar nieuwkomers zelf hun cursus moeten kiezen uit een scala van commerciële aanbieders. De Rekenkamer stelt nu vast dat de meeste inburgeraars meer ondersteuning nodig hebben dan in het huidige systeem wordt geboden.

Onder meer D66 en GroenLinks pleiten ervoor de wet aan te passen of zelfs terug te gaan naar de situatie van voor 2013. D66-Kamerlid Paul van Meenen vindt dat er een eind moet komen aan de vluchteling als „verdienmodel”. Hij wil dat de gemeenten weer een actieve rol gaan spelen bij de inburgering. Cursussen zouden door de overheid moeten worden geregeld.

Linda Voortman van GroenLinks vindt dat het kabinet „een puinhoop heeft gemaakt van de inburgering” door marktwerking in te voeren. „Wat mij betreft maken we van de inburgering zo snel mogelijk een publieke taak.”

De VVD vindt ook dat te weinig mensen inburgeren, maar ziet in de kritiek van de Rekenkamer geen aanleiding om de wet aan te passen. „Wij vinden het normaal dat een nieuwkomer zelf verantwoordelijkheid neemt voor zijn inburgering”, laat Tweede Kamerlid Malik Azmani weten.

Uit het rapport van de rekenkamer blijkt dat het veel migranten niet lukt om het examen binnen de maximale termijn van drie jaar te halen. Wie officieel is ingeburgerd zou dan zelfstandig en actief aan de Nederlandse samenleving moeten kunnen deelnemen.

Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht hebben al eerder hun zorgen geuit over de lagere deelname aan inburgeringscursussen en de lagere slagingspercentages. Door de nieuwe inburgeringswet hebben zij geen zicht meer op het inburgeringsproces. „Gemeenten kunnen inburgeraars niet stimuleren, aanspreken of ondersteunen”, aldus de gemeenten.