Momenteel zijn er twee operaties in Afghanistan, een van de NAVO en een van de Verenigde Staten. De Amerikanen leveren onder de naam Enduring Freedom met 18.000 man strijd tegen het terrorisme, wat neerkomt op het zoeken van Osama bin Laden en zijn handlangers. De NAVO voert onder de naam ISAF (Internationale Macht voor Veiligheid en Bijstand) met 9000 militairen een gewone vredesoperatie uit. De afgelopen week waren het bijvoorbeeld vooral de NAVO-militairen die rond de verkiezingen de veiligheid in de gaten hielden. En de provinciale reconstructieteams (prt’s) in het noorden van het land houden zich zelfs bezig met het bouwen van scholen en andere civiele taken.

Het Amerikaanse voorstel om deze beide operaties onder NAVO-commando te brengen, circuleert intern al veel langer, stelt prof. Rob de Wijk, NAVO-specialist en hoogleraar aan de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda. „Ik weet al een jaar dat dit eraan komt. En er is binnen de NAVO ook al een principebesluit over genomen”, aldus De Wijk.

Het heeft te maken met een herschikking van de NAVO-operaties, zegt De Wijk. „De operaties op de Balkan gaan over naar de Europese Unie. De bemoeienis met Afghanistan zou dan sterker moeten worden. De bedoeling van de Verenigde Staten was de NAVO ook nauwer bij Irak te betrekken. Dat laatste is niet gelukt.”

Toch is een fusie van de twee operaties in Afghanistan niet eenvoudig, zegt De Wijk. „De NAVO-vredesoperatie ISAF werkt met instemming van de plaatselijke bevolking en probeert zo veel mogelijk onpartijdig te zijn. Een oorlogsoperatie, zoals Enduring Freedom, heeft geen toestemming van de plaatselijke bevolking en voert oorlog tegen de Taliban en al-Qaida. Tot nu toe werd de scheiding tussen die twee steeds helder gemaakt. Omdat het werk van deze twee operaties sterk verschilt, is het de vraag of het goed is deze te laten fuseren.”

De Duitse Afghanistan-specialist dr. Bernt Glatzer denkt dat de Amerikanen eerst de doelstellingen van Enduring Freedom moeten herzien voordat de NAVO de taak overneemt. „Deze missie is nog steeds op zoek naar Osama bin Laden en vecht tegen de Taliban. Maar dat is niet meer het belangrijkste probleem van Afghanistan. Het gaat nu om de veiligheid, zoals we rond de verkiezingen vorige week hebben gezien. Het gaat om de ontwapening van de krijgsheren en hun integratie in de samenleving. En het gaat om de strijd tegen de drugshandel. Als de NAVO die wil uitbreiden, is het goed. Het voortzetten van Enduring Freedom onder NAVO-vlag is echter fataal.”

De jacht op Bin Laden is een randkwestie, betoogt Glatzer. „Vlak na de val van het Taliban-regime was die zoektocht te begrijpen en op kleine schaal moet die wel worden voortgezet. Maar onder de bevolking is nog nauwelijks steun voor de Taliban en al-Qaida. Dat zijn dus al problemen van het verleden. Bin Laden is meer een internationaal symbool geworden dan dat hij de daadwerkelijke leider van een gevaarlijk netwerk is.”

Ook het werk dat de NAVO doet, is voor verbetering vatbaar, meent Glatzer. „De ISAF-operatie die binnen Kabul de veiligheid versterkt, is heel goed. Maar over de prt’s buiten Kabul ben ik somberder. Ze zijn ten eerste heel erg duur. Verder is het idee achter de prt’s een vermenging van militair optreden met gewone hulpverlening. Dat is niet goed. Als de NAVO haar taken uitbreidt, moet ze zich meer richten op het veiliger maken van het land.”

De Wijk is het met Glatzer eens dat de oorspronkelijke doelen van Enduring Freedom voor Afghanistan geen hoofdzaak meer zijn. „Maar de NAVO had ooit berekend dat voor het garanderen van de veiligheid in Afghanistan 700.000 man nodig is. Er zit nu iets meer dan 1 procent daarvan, waarvan driekwart in de hoofdstad Kabul. Met deze aantallen zijn de verhoudingen dus helemaal zoek. De strijd tegen Taliban en al-Qaida blijft natuurlijk wel nodig.”

Al met al denkt De Wijk dat de Amerikaanse plannen in Afghanistan zijn mislukt. „Net zo goed als de operatie in Irak is vastgelopen. Beide mislukkingen hebben dezelfde oorzaak, namelijk dat er op guerrilla’s geen overwinning te boeken valt. In de hele krijgsgeschiedenis is dat nog vrijwel niemand gelukt.”