Rutte profileert zich als staatsman én dient de VVD
„Samsom speelt geen politieke spelletjes. Dat kan hij niet eens”, zei premier Rutte in 2014 tegen de pers. „Eén keer heeft hij het geprobeerd. Ik zag het meteen. Hij had ook een bord mee kunnen nemen met daarop heel groot: spelletje. Ik zei: Hé, Diederik, jíj komt een spelletje spelen.”
Een tikje vilein was Ruttes opmerking wel. Wie het wilde, kon erin lezen: „Mijn politieke kompaan is eigenlijk een sulletje.” Toch zat er vooral een compliment in. „Samsom is een betrouwbaar politicus.”
Dat laatste gevoel klonk ook door bij het warme afscheid dat de ex-PvdA-leider dinsdag in de Kamer ten deel viel: een minutenlang durende staande ovatie. Natuurlijk, dat saluut had óók te maken met het dramatische verloop van de lijsttrekkersverkiezing binnen de PvdA. Iedereen had dinsdag te doen met de man die zich vier jaar lang aan het Binnenhof en daarbuiten het vuur uit de sloffen liep, en die zo aan zijn politieke einde kwam. Maar dat langdurige applaus betekende vooral: hier vertrekt een politicus van allure. Een man die niet continu over zijn schouder keek of de kiezer hem nog bejubelde, maar die er primair mee bezig was het land een stabiel kabinet te bezorgen.
Politici voor wie electoraal gewin niet vooropstaat, zijn zonder twijfel de beste. Geen wonder dat elke minister en elk Kamerlid zichzelf het liefst zó presenteert.
Premier Rutte deed dat een dag later zeer nadrukkelijk. In het Kamerdebat over de EU-top legde hij voor de zoveelste maal uit dat zijn „zorg” over „geopolitieke schade” hem ertoe noopte te pogen de nee-stem van het Nederlandse volk toch te combineren met het ondertekenen van het Oekraïneverdrag. De gevaarlijke dreiging die uitgaat van Rusland is voor hem „de kern” van zijn motivatie, zei hij. Natuurlijk realiseerde hij zich dat zijn opstelling tot electorale schade voor de VVD zou kunnen leiden. „Maar ik ben als premier niet ingehuurd om mij de hele dag af te vragen wat electoraal het beste is voor mijn partij. Ik wil doen wat goed is voor Nederland.” Mooi gezegd, meneer Rutte.
En toch… Toch roept zijn betoog, juist in het licht van integere en transparante politiek, ten minste drie vragen op:
Zeker, het is nobel dat de premier in de zaak van het Oekraïnereferendum electoraal gewin minacht en zich wil focussen op het algemeen belang. Maar…, dient een premier die zich profileert als iemand die boven het partijpolitieke gekrakeel staat, juist daarmee niet bij uitstek het VVD-belang? Helpt het aureool van groot staatsman hem niet om straks, op 15 maart, de bekende premierbonus te incasseren?
Blijft het niet vreemd dat het kabinet het associatieverdrag met Oekraïne in de weken vóór het referendum zo klein maakte? Toen heette het immers nog een onbeduidend handelsverdrag, waarover de burger niet al te moeilijk moest doen. Hoe kan het dan nu van zo’n groot geopolitiek gewicht zijn? En wie garandeert ons dat we met dít argument de echte en diepste drijfveer van Rutte boven tafel hebben?
Zou er misschien sprake kunnen zijn van nog een ander motief waarom Rutte zó hard vecht voor de redding van het associatieverdrag? Zou dat misschien te maken kunnen hebben met de eigen psychologische dynamiek waarmee alle regeringsleiders die vaak in Brussel verkeren, te maken krijgen? Te weten het mechanisme dat zij tegenover hun collega-regeringsleiders voor geen goud willen afgaan?
We zullen er wel nooit achterkomen. Maar als de angst om de risee van de EU te worden inderdaad de diepste reden is van Ruttes hardnekkige pogingen het verdrag te redden, laten dán de Nederlandse oppositiepartijen hun poot maar stijf houden. Want zó, door politici die in de EU niet alleen durven staan, die altijd met de hoofdstroom meezwemmen en die het dan vervolgens in hun eigen land met hun eigen parlement proberen te fiksen, is de EU altíjd uitgebreid en uitgedijd.
En juist daarover, over dat oncontroleerbare en onstuitbare proces, zijn veel burgers de laatste jaren zo boos.
