Wat was er aan de hand?

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) scherpte in de zomer van 2019 de regels aan voor de chemische stoffen PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) in de grond.

Deze chemicalia worden gebruikt in onder meer blusschuim en pannen met een anti-aanbaklaag. Vrijwel overal komen PFAS voor in de grond, bleek in 2018. Wel zijn de hoeveelheden laag. Hoge concentraties PFAS zijn schadelijk voor de gezondheid en het milieu.

De regeling van de bewindsvrouw was tijdelijk en uit voorzorg ingevoerd. Maar grond met te veel PFAS mocht daardoor niet meer verplaatst worden. Veel bouw- en baggerprojecten vielen plotsklaps stil, waardoor de bouwsector in de problemen kwam.

Dat leidde eind vorig jaar tot massale protesten van de sector, die ook al met stagnatie door stikstofregels kampt. Van Veldhoven versoepelde vervolgens meerdere keren de regels.

Welke lessen trekt Van Veldhoven?

Ze had beter moeten uitleggen welke ruimte de nieuwe regels nog wel boden, schreef zij donderdag in een brief aan de Tweede Kamer. Door het uitblijven van goede uitleg begrepen de bouwsector, gemeenten en waterschappen niet genoeg wat er nog wel kon, waardoor onnodig veel projecten niet doorgingen. Doordat de afstemming tekortschoot, zijn de gevolgen van de aanscherping medio 2019 onvoldoende onderzocht. Van Veldhoven heeft hier in februari al excuses voor gemaakt.

Ook erkent de staatssecretaris dat een landelijke aanpak beter was geweest dan een regionale. Vanwege de decentralisatie waren gemeentes belast met bodemtaken. Toen het ministerie later alsnog de regie nam, was daar door de decentralisatie te weinig kennis en expertise aanwezig.

Hoeveel schade hebben gedupeerde ondernemers geleden?

Een exact bedrag is lastig te bepalen. Hans de Boer, vorig jaar voorzitter van brancheorganisatie VNO-NCW, stelde in november vorig jaar dat de schade tussen de 500 miljoen en 1 miljard euro bedraagt. Hij kondigde toen een schadeclaim aan. Of de ondernemers hun schade vergoed zullen zien, is nog niet bekend.

Hoe nu verder?

Door de versoepelingen kwamen de meeste bagger- en bouwprojecten in het voorjaar en de zomer weer goed op gang. Grondverzetbedrijven en brancheorganisaties reageerden positief op de verruiming in juli.

Het ministerie werkt nog aan een definitief normenkader. Naar verwachting is dat in het voorjaar van 2021 af.

Voorkomen is beter dan genezen, vindt Van Veldhoven. „We moeten zoveel mogelijk voorkomen dat deze in ons milieu terechtkomen door de kraan voor PFAS dicht te draaien”, schrijft ze in de brief. Daarom werkt ze momenteel aan een Europees verbod op PFAS. Dat plan heeft ruime steun in de Milieuraad in Brussel.