Als de EU niet „fundamenteel” van houding verandert, zal het Verenigd Koninkrijk zich voorbereiden op een handelsrelatie naar „Australisch model”, zei Johnson in een korte persconferentie. Australië en de EU hebben op dit moment geen akkoord over vrijhandel. Op de vraag of Johnson met deze aankondiging nu definitief wegloopt van verdere onderhandelingen met de EU, antwoordde de premier ontwijkend.

Johnson stelde aanvankelijk afgelopen donderdag als deadline waarop er zicht op een akkoord moest zijn over een nieuwe handelsdeal. Zo niet, dan zou hij de stekker uit de onderhandelingen trekken. De 27 EU-leiders riepen na afloop van hun top de Britse regering op om „de noodzakelijke stappen te nemen om een akkoord mogelijk te maken”, omdat anders het no-dealscenario zou uitkomen.

Het Verenigde Koninkrijk verliet de Europese Unie op 31 januari, maar is in de overgangsfase tot de jaarwisseling nog aan de meeste regels van het landenblok gebonden. Als er voor 31 december geen akkoord is over de toekomstige relatie, valt de wederzijdse handel terug op de zeer basale regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Voor veel goederen worden dan aan de grens weer importheffingen ingesteld, en douanecontroles zorgen naar verwachting voor files van vrachtwagens aan de grens. De handel tussen Australië en de EU komt in principe ook op die WTO-regels neer.

Johnson wil het liefst een handelsverdrag zoals de EU met Canada heeft gesloten, maar concludeert nu „dat dit niet zal werken”. Belangrijke twistpunten blijven de toegang tot Britse wateren voor vissers uit EU-lidstaten en het zogeheten gelijke speelveld. Met dat laatste wordt bedoeld dat Britse bedrijven zich aan Europese regels voor bijvoorbeeld het milieu, concurrentie en werknemersrechten moeten houden, willen ze vrije toegang tot de EU-markt behouden. Dat ligt in Londen gevoelig, omdat het Verenigd Koninkrijk dan nog altijd gebonden is aan EU-regels waar het met de brexit juist van af wilde.