Ter gelegenheid van zijn honderdjarig bestaan overhandigt American Express dinsdag zijn gift aan directeur A. L. Boon van de Stichting Pieterskerk. Deze vindt het heel bijzonder dat de Leidse kerk dit bedrag krijgt. „Daar ging een zorgvuldig onderzoek aan vooraf. Het World Monuments Fund ging in opdracht van American Express op zoek naar een monumentenproject. Het moest gaan om een monument dat prestige en allure heeft, maar dat ook met de geschiedenis van Amerika te maken heeft.” Volgens Boon voldeed de Pieterskerk aan deze voorwaarden.

Voor veel Amerikanen is Leiden, en met name de Pieterskerk, onlosmakelijk verbonden met de zogenaamde Pilgrim Fathers, die een belangrijke rol speelden in de begintijd van de kolonisatie van de Verenigde Staten. De Pilgrim Fathers waren Engelse calvinisten. In het begin van de zeventiende eeuw vluchtten ze vanwege godsdienstvervolgingen naar Nederland. Een groep vestigde zich in 1609 in Leiden. Een deel van deze vluchtelingen emigreerde tussen 1620 en 1629 naar Noord-Amerika, als pelgrims.

Voordat de Pieterskerk de gift kreeg, moest zij volgens Boon wel duidelijk maken waar het geld aan besteed zou worden. „Het is de bedoeling dat het raam aan de zuidkant van de Pieterskerk wordt gerestaureerd. Dit raam, van 20 meter hoog en 8 meter breed, wordt door ankers op zijn plaats gehouden. Deze staven zijn verankerd in een muur van natuursteen. Door het roesten van de ankers is het natuursteen gaan scheuren. De ankers en het glas-in-loodraam zullen nu vervangen worden.” Boon denkt dat een bedrag van 100.000 dollar precies voldoende zal zijn om de restauratie te bekostigen.

De gift van het Amerikaanse bedrijf komt erg goed van pas, want de subsidie die de Pieterskerk van het Rijk krijgt staat ter discussie. Het kabinet lijkt de handen af te trekken van de restauratieprojecten die het met de Kanjersubsidies voor monumentale gebouwen vanaf 2000 heeft gestimuleerd. Het gaat daarbij om een totaalbedrag van 60 miljoen euro per jaar. Maar in de rijksbegroting is vanaf 1 januari 2005 geen geld meer opgenomen om deze restauraties voort te zetten.

Acht kerken in heel Nederland luidden vanmiddag om 13.30 uur uit protest tegen het verdwijnen van de rijksbijdrage letterlijk de noodklok. Behalve de Pieterskerk ging het om de Grote of Sint-Laurenskerk in Alkmaar, de Sint-Vituskerk in Hilversum, de Hooglandsekerk, de Maria van Jessekerk in Delft, de Sint-Joriskerk in Eindhoven, de Grote Kerk in Breda en de Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch. Bij de actie hebben zich ook de kastelen Amerongen in Amerongen en De Haar in Haarzuilens aangesloten.

Het stopzetten van de restauratiesubsidie zou volgens een zegsman van de gemeente ’s-Hertogenbosch een dramatische stap zijn voor de monumentenzorg. Het leidt ertoe dat projecten halverwege moeten worden stilgelegd, steigers moeten worden afgebroken en vakkennis verloren gaat. Waar noodzakelijke restauratie niet wordt afgemaakt zal vervolgschade optreden. Herstel zal extra geld kosten.

Deze situatie heeft burgemeester Lenferink van Leiden doen besluiten het luiden van de noodklok in Leiden persoonlijk ter hand te nemen. Voor de Pieterskerk is het krijgen van een gift en de dreiging van de beëindiging van de rijkssubsidies een wrange samenloop van omstandigheden. Boon hoopt dat de restauratie van de Pieterskerk toch voltooid kan worden. „Het is toch bijzonder dat ik bij zo’n kerk betrokken ben.”