De Malinese president Keïta is woensdag afgetreden, nadat muitende militairen hem dinsdag samen met de premier oppakten en vasthielden.

Een vermoeid ogende Keïta liet in een korte toespraak weten dat ook de regering opstapt en het parlement wordt ontbonden. „Ik wil niet dat er bloed wordt vergoten, zodat ik aan de macht kan blijven”, zei hij. President Ibrahim Boubacar Keïta (vaak kortweg aangeduid als IBK) gold als een belangrijke bondgenoot van oud-kolonisator Frankrijk en andere Europese landen.

De rebellie brak dinsdag uit op legerbasis Kati, vlak buiten de hoofdstad Bamako. Het was al wekenlang onrustig in Mali. Demonstranten uitten hun onvrede over corruptie, fraude bij recente regionale verkiezingen, onveiligheid en economisch wanbeleid.

Ook voor deze week waren er weer protesten aangekondigd, die moesten uitlopen op een massale betoging op vrijdag. Het is echter onduidelijk of er contact is geweest tussen de leiding van de opstanden en de coupplegers.

De militaire coupplegers lieten woensdagmorgen in een verklaring weten dat er in de aanloop naar „eerlijke verkiezingen” een overgangsregering komt en dat de samenwerking met VN-troepenmacht Minusma en de Franse missie Barkhane zal worden voortgezet.

Dat laatste is interessant, omdat de Franse aanwezigheid in Mali een belangrijk pijnpunt is voor de drijvende kracht achter de volksprotesten, imam Mahmoud Dicko. Eerdere berichten dat de coup ingegeven zou zijn door protest tegen de Franse troepen in het land werden daarmee tegelijk weersproken.

Veroordeling

Frankrijk intervenieerde in 2013 met een troepenmacht in Mali, toen Toeareg en jihadistische groepen het noorden van Mali dreigden over te nemen. Nederland deed van 2014 tot 2019 mee aan de missie van Minusma om het geweld in de regio blijvend te dammen.

De strijd in het noorden kwam in 2015 tot een formeel einde met het verdrag van Algerije. Het Nationaal Comité voor de Bevrijding van het Volk, zoals de coupplegers zichzelf noemden, beloofde woensdagmorgen dat verdrag te respecteren. Daarin is de opstandelingen onder meer een grote mate van autonomie toegezegd.

De 75-jarige Keïta was sinds 2013 aan de macht en werd in 2018 met 67 procent van de stemmen herkozen. Zijn termijn liep formeel nog tot 2023. De Franse krant Le Figaro schreef woensdag dat hij symbool is geworden van de onmacht van de Malinese staat om de onrust in het noorden van het land in te dammen. De aanwezigheid van duizenden internationale troepen heeft daarbij echter ook weinig geholpen, reden waarom er onder de bevolking onvrede leeft over hun presentie in het land.

Het is overigens evenzeer opmerkelijk dat de coup onder de ogen van die troepen plaats heeft kunnen vinden. Het tekent hoezeer het slagen ervan ook een klap is voor de Malipolitiek van Frankrijk, de Verenigde Naties, de Europese Unie en het West-Afrikaanse samenwerkingsverband Ecowas.

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat er internationaal veroordelende reacties op de coup klonken. Ecowas besloot dat er geen geld meer naar Mali gaat en het land geen stem meer heeft in de organisatie. Het samenwerkingsverband, dat uit vijftien landen bestaat, wil Mali bovendien sancties opleggen.

De voorzitter van de Afrikaanse Unie, Moussa Faki Mahamat, liet zich eveneens ontstemd uit en sprak van „een poging tot ongrondwettige verandering.” Hij veroordeelde het vastzetten van de president en premier Boubou Cissé en riep de opstandige militairen op hen „direct vrij te laten.”

Frankrijk veroordeelde de coup „met de grootst mogelijke kracht.” De VN-Veiligheidsraad belegde voor woensdag een spoedzitting om te spreken over de ontstane situatie in Mali.

Stabiliteit

Coups vinden wel vaker plaats in de regio. De meest recente was in Burkina Faso in 2014; in Niger vond in 2010 een militaire omwenteling plaats. In beide gevallen hebben de coupplegers de macht weer snel moeten overdragen aan een verkozen regering, zoals nu ook de inzet lijkt te zijn van de militairen in Mali.

Duidelijk is dat het land zeer gebaat is bij stabiliteit. Terreurgroepen ontregelen het leven in de hele regio. Na een eerdere coup in 2012 grepen de opstandelingen in het noorden de onrust aan om hun zaak te bevechten.