President Loekasjenko treft na verkiezingen een ander Wit-Rusland
Met een onwaarschijnlijk hoge score won Aleksandr Loekasjenko zondag de Wit-Russische presidentsverkiezingen. Maar de oppositie tegen hem is sterker dan ooit.
Alles haalden de Wit-Russische autoriteiten zondag uit de kast om te voorkomen dat de oppositie de straat op ging uit onvrede over de verkiezingsuitslag. Ze legden internet plat zodat de oppositie zich niet kon organiseren. Leger en politie sloten het centrum van de hoofdstad Minsk en andere steden af. Demonstranten die toch protesteerden, werden opgepakt.
Het is tekenend voor de afstand tussen president Aleksandr Loekasjenko (65) en de Wit-Russische bevolking. Hij zet in op de kracht van het leger, de politie en de veiligheidsdiensten, uit angst voor een revolutie. Om zich te verzekeren van hun steun bezocht hij richting de verkiezingen militairen. Tussen de bevolking toonde Loekasjenko, sinds 1994 met harde hand aan de macht en gezien als de laatste dictator van Europa, zich nauwelijks.
Zijn tegenstander, een 37-jarige lerares, kwam uit het niets en hield campagnebijeenkomsten in het land waar duizenden mensen op afkwamen. Svetlana Tichanovskaja weet Wit-Russen uit de hele samenleving achter zich te krijgen. Op haar campagnebijeenkomst in Brest stonden oud-militairen, docenten, oma’s en kunstenaars om haar toe te juichen. Ze smeedde een eenheid van de oppositie.
Tichanovskaja trekt Wit-Russen aan met een simpele boodschap: eerlijke verkiezingen en vrijlating van politieke gevangenen, waaronder haar echtgenoot die zich kandidaat wilde stellen voor het presidentschap. Toen hij in de gevangenis belandde, nam zijn vrouw het stokje over. Maar liever braadt ze thuis koteletten voor haar man en kinderen, zei ze bij een van haar bijeenkomsten.
De samenleving is gepolitiseerd, erkende Aleksandr Sjatko (57), vicevoorzitter van Belaja Roes, een publieke organisatie die Loekasjenko volledig steunt. Een middengroep hield zich tot dusverre altijd afzijdig van de politiek. Maar via internet en buitenlandse reizen ervaart deze groep in andere landen een beter leven. Niet langer staan Wit-Russen aan de zijlijn om te zien wat hun president doet. Niet langer geloven zij in zijn goednieuwsverhalen. Het falen rond de bestrijding van corona, de economische stagnatie en de onderdrukking: de Wit-Russen hebben daar genoeg van.
Fraude
Leggen zij zich neer bij de verkiezingsuitslag? Die lijkt bol te staan van fraude. Loekaskenko won met 80 procent van de stemmen, Tichanovskaja kreeg 9,9 procent. In de aanloop naar de verkiezingen wees niets op zo’n uitslag. Buitenlandse verkiezingswaarnemers waren niet welkom. Onafhankelijke binnenlandse ook niet. De autoriteiten weerden hen omdat ze hun veiligheid niet konden garanderen vanwege corona. Nu was Covid-19 opeens wel een probleem, terwijl Loekasjenko de afgelopen maanden de risico’s van het virus afzwakte. Lokale stembureaus maakten de uitslag bekend, waaruit Tichanovskaja als winnaar tevoorschijn kwam.
Traditioneel demonstreert in Minsk de oppositie op de avond en nacht van de verkiezingen en de dag erna tegen de frauduleuze uitslag. Met massale arrestaties en politiegeweld als gevolg. Zo geschiedde het zondagnacht, maar nu al zijn de protesten heftiger vergeleken met eerdere jaren.
De oppositie, gesterkt door de steun in het land, mikt op het scenario dat Wit-Russen niet alleen in Minsk de straat op gaan, maar ook daarbuiten. En niet voor twee dagen maar voor weken, maanden met tienduizenden demonstranten. In de hoop dat de politie, het leger en de veiligheidsdiensten bij zo’n volhardendheid en grote aantallen de kant van het volk kiezen en Loekasjenko niets anders rest dan te vertrekken.
Loekasjenko kon 26 jaar lang ongestoord zijn gang gaan in Wit-Rusland. Deze tijd lijkt voorbij.
