Veertien vluchtelingen kijken wat timide omhoog vanuit de oude botter. Vluchtelingen van zand, sommigen met een reddingsvest. Hier begint het verhaal van de tentoonstelling Zandverhalen in Elburg.

In zijn poging om Bijbel en actualiteit aan elkaar te verbinden, schuwt kunstenaar Aad Peters niet om te confronteren. Wie bij de laatste zandbeelden aankomt, wacht een stadsgezicht van Elburg. Op de voorgrond is Jezus afgebeeld, met om Hem heen de vluchtelingen. De stadspoorten zijn gesloten. Een bordje schrijft: ”Sorry, closed on Sundays” (Sorry, zondags gesloten).

Olijfbomen

Peters werkte samen met zandkunstenaars uit de hele wereld. Meer dan 4000 kubieke meter zand werd opgediept uit het Markermeer. Naast de zandsculpturen kregen in drie grote hallen ook olijfbomen, boten of oude sluisdeuren een plaats. In de eerste hal wordt „de Bijbel geïntroduceerd.” De tweede hal laat zien hoe het christendom Europa binnenkwam. „En de effecten daarvan, die niet altijd positief zijn”, aldus Peters. In de derde hal wordt „het hele Bijbelse verhaal” getoond met tal van bekende geschiedenissen. De kunstenaars konden hun creativiteit inzetten, maar Peters’ visie was doorslaggevend, zegt de artiest: „Er is in de hele expositie niets gebeurd wat ik niet bepaald heb.”

De immense zandbouwwerken zijn zonder meer imposant. Van afstand, maar juist ook in het oog voor detail. Een gelaatsuitdrukking, rimpels, alles is vastgelegd.

Peters kocht eerder een replica van Noachs ark. Hij zegt daar te hebben gezien dat „als je het Bijbelverhaal terugplaatst in de maatschappij voor een breder publiek, iedereen daar blij van wordt. Ik vind de Bijbel alleen interessant als je daar concreet iets mee kunt, als je de verhalen combineert met de realiteit. Ik wil het verhaal neutraal vertellen, zonder te evangeliseren, zonder dat ik zeg wat waar is en niet waar.”

Toch is Peters’ hand onmiskenbaar aanwezig voor bezoekers in Elburg, met name in de begeleidende teksten op de bordjes. Over Paulus bijvoorbeeld: „Niets zou hem meer stoppen om te vertellen dat vergeving belangrijker is dan alles wat hem geleerd was. Niets mocht hem meer stoppen, vooral de vrouwen niet. Hij schreef vele brieven. (…) Vele kerken zou hij stichten. En vrouwen, tja, die stonden nog steeds volgens zijn wet onderaan.”

Het is rustig bij de tentoonstelling, deze ochtend. Twee bezoekers, man en vrouw, drinken een biertje in het restaurant. Ze zijn –zelf kerkelijk– onder de indruk. Moeite met Peters’ aanpak van de Bijbelverhalen ervaren ze niet. Het kan geen kwaad mensen te prikkelen, zegt de man. „Er zijn goede dingen gebeurd in naam van het christendom, maar ook verschrikkelijke dingen. Het is goed om dat te laten zien.”

Aanvallen

Niet iedereen denkt er zo over. „De sculpturen zijn prachtig”, schrijft iemand in het gastenboek. „De teksten lezend, komt de vraag op of dit echt de boodschap van de Bijbel is of meer een eigen evangelie van Aad Peters. De aanvallen op Luther, Calvijn en Elburg vind ik onder de maat. Met bewondering maar vooral pijn verlaat ik het pand.”

Peters zelf reageerde in het gastenboek onder de bijdrage: „De teksten bij de beelden zijn inderdaad naar het evangelie van Aad Peters.” „Want zijn opmerking is natuurlijk terecht”, zegt de kunstenaar. „Evangelie staat hier gewoon voor het verhaal dat ik vertel. Bijbelgetrouw ben ik niet, wat is dat eigenlijk? Iedereen haalt uit de Bijbel weer zijn eigen waarheid, die wij zelf inkleuren. Er staat ”Gij zult niet stelen”, maar wat betekenen die woorden als je honger hebt en een brood ziet liggen? Joden discussiëren nog dagelijks wat de Bijbelwoorden betekenen. Zij zien de Bijbel niet zozeer als een stelling, maar als een gespreksboek.”

serie

Religie in het museum

In een serie van zeven artikelen wordt stilgestaan bij kleine religieuze musea in Nederland. Deel 3: Zandverhalen Elburg.