Bach heeft ze nooit ”Goldbergvariaties” genoemd. De compositie bestaat uit een aria gevolgd door dertig ”veranderingen”, zoals het titelblad van de oorspronkelijke uitgave aangeeft, waarna de aria wordt herhaald. Wat Bach ook op het titelblad noteerde is het doel waarvoor hij deze muziek schreef: voor de liefhebbers ter verstrooiing van hun gemoed. Het bekende verhaal vertelt over een graaf die klavecinist Goldberg –leerling van Bach– enkele variaties uit deze reeks liet spelen als hij last had van slapeloosheid. Volgens Kennicott valt het echter niet mee om door dit muzikale drama heen te slapen. De ”Goldbergvariaties” roeren intense gemoedstoestanden aan die niet onderdoen voor Bachs meest aangrijpende religieuze muziek.

Na de klap die het sterven van zijn moeder hem toebrengt gaat de debuterende auteur zijn verlies onderzoeken. Er volgt een proces waarin dingen worden onthuld die verborgen waren. Het vaak beperkte beeld van zijn moeder wordt aangevuld en vastgelegd in zijn herinneringen. Kennicott probeert hardnekkiger en oprechter zijn moeder te begrijpen dan hij ooit gedaan heeft tijdens haar leven.

Tijdens deze periode van rouw begint Kennicott met het instuderen van Bachs ”Goldbergvariaties”. Dat confronteert hem met Bach („Het is bijna alsof je zijn persoonlijke dagboek in handen krijgt, maar dan geschreven in een onverstaanbare taal”), maar ook met zijn moeder („Ik hoopte dat ik geen last meer zou hebben van mijn moeders stem die me roept wanneer ik zit te spelen. Maar dat is niet gebeurd”). Maar misschien confronteert de muziek hem nog wel het meest met zichzelf („Bachs muziek verdraagt geen enkele vorm van bluf, en brengt iedere tekortkoming genadeloos aan het licht”). Het leidt tot een meesterlijk geschreven meerstemmig boek waarin Kennicott behendig laveert tussen al deze facetten en die ook verrassend met elkaar weet te verbinden. Geheel in de geest van Bach.

In de uitgebreide beschouwingen over de ”Goldbergvariaties” verraadt zich de kunstcriticus. Aan de bespiegelingen van Kennicott (in het dagelijks leven werkzaam bij The Washington Post) zullen muzikaal ingewijden hun hart ophalen. Als je leest over intervallen, toonsoorten en variatievormen komt wel de vraag boven: is dit wel een roman? Storend is dat niet, maar zorg in ieder geval dat je een opname van de ”Goldbergvariaties” bij de hand hebt. Op z’n minst die even legendarische als excentrieke interpretaties van de Canadese pianist Glenn Gould.

De Goldbergvariaties. Een verhaal over Bach & rouw, Philip Kennicott; uitg. Atlas Contact; 352 blz.; € 24,99