Een nieuw momentum is nodig. Tot die conclusie kwamen maandag de Britse premier Boris Johnson en de drie voorzitters van de Europese Unie: Ursula von der Leyen (Commissie), Charles Michel (Raad) en David Sassoli (Parlement). In een videogesprek dat een uurtje duurde, besloten ze om de handelsonderhandelingen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk naar een hogere versnelling te schakelen.

Het was maandag de beurt aan de vier hoofdrolspelers om de balans op te maken over de stand van de brexitzaken. Dat gebeurde nadat de vier rondes van handelsbesprekingen tussen hoofdonderhandelaars Michel Barnier en David Frost eerder niet voor een doorbraak zorgden. Nieuwe wekelijkse besprekingen in juli moeten de gehoopte voortgang in het dossier gaan opleveren.

Premier Johnson riep na het gesprek de andere drie op om „een tijger in de tank te stoppen” – een verwijzing naar een oude advertentie van Esso, die aanspoort om met iets krachtigs bij te tanken. De premier zei dat de twee partijen „niet zo ver van elkaar zijn verwijderd”, maar dat wel „een beetje oomph” nodig is om uiteindelijk de posities van Londen en Brussel bij elkaar te brengen.

Charles Michel reageerde op Johnson in een tweet met nog een metafoor: „Er klaar voor om een tijger in de tank te stoppen, maar geen kat in de zak te kopen.” Hij vervolgde zijn bericht met een verwijzing naar ”level playing field”, een groot discussiepunt in de onderhandelingen. „Een gelijk speelveld is essentieel”, maakte Michel duidelijk.

De tweet van de voorzitter van de Raad van regeringsleiders stipt goed de grenzen van het topoverleg aan. Hoewel de vier maandag de balans opmaakten en de intentie uitspraken om de onderhandelingen te verdiepen, zijn de EU en de oud-EU-lidstaat op dit moment nog geen stap dichter bij elkaar gekomen. Het is onvermijdelijk dat er concessies moeten worden gedaan om voor het eind van het jaar tot een handelsdeal te komen, maar over die tegemoetkomingen werd maandag met geen woord gerept.

Vraagtekens

Al voor het topoverleg zetten critici grote vraagtekens bij de effectiviteit van de bijeenkomst van de vier en de progressie van de handelsbesprekingen in juli en augustus. Het zou volgens hen zelfs deze zomer nog te vroeg zijn voor de twee partijen om concessies te doen; die komen vermoedelijk pas als de deadline écht begint te naderen, eind oktober. Johnson leek zich daarvan bewust en stelde dat hij niet wil zien gebeuren dat de onderhandelingen tot de herfst of zelfs de winter gaan duren. „Zoals sommige mensen in Brussel misschien wel zien zitten.”

De Britse premier is van mening dat „hoe sneller we dit kunnen doen, hoe beter. We zien geen reden waarom je dit niet in juli voor elkaar zou krijgen.” Toch is Johnson op dezelfde dag akkoord gegaan om ook, indien nodig, in augustus en september te onderhandelen. Dat is aan zijn kant een veranderde houding. De premier maakte eerder nog bekend dat hij van de onderhandelingstafel weg zou lopen als er voor juli geen significante ontwikkelingen rond de handelsdeal vielen waar te nemen. Hij zei toen te gaan focussen op een no-deal scenario.

Als de EU en het Verenigd Koninkrijk niet voor 31 december een overeenkomst sluiten, volgt een no-deal-brexit. Dan valt de handel tussen de twee onder de voorwaarden van de Wereldhandelsorganisatie. Daar is het Verenigd Koninkrijk ook klaar voor, meent premier Johnson.