DÜSSELDORF - Voor de christen-democratische CDU is het zondag de dag van de waarheid. Dan vinden in Noord-Rijnland-Westfalen -met ruim 18 miljoen inwoners de grootste regio van Duitsland- deelstaatverkiezingen plaats. Binnen de partij rommelt het.plattekst (u15,1,0(Sinds de electorale teruggang in Saksen en Brandenburg afgelopen weekend is het onrustig binnen de CDU. Er wordt hevig gediscussieerd over de partijkoers en de positie van partijvoorzitter Angela Merkel.

Afgelopen zondag verloor de combinatie CDU/CSU (de Beierse zusterpartij) 13 procent van de kiezers in Brandenburg en 15 procent in Saksen. Deze forse teruggang kwam voor de partij als een volslagen verrassing. In Saarland versterkten de christen-democraten twee weken geleden juist hun absolute meerderheid en verwierven 27 van de 51 zetels.

De verkiezingen in Brandenburg en Saksen werden zonder vrees tegemoetgezien. Nu de voorkeur van de kiezer ergens anders blijkt te liggen, is de discussie over het beleid van de CDU in volle hevigheid losgebarsten. Is Angela Merkel wel de juiste persoon voor het lijsttrekkerschap van de partij bij de landsverkiezingen in 2006?

Heikel thema is de houding van Merkel ten opzichte van hervormingsproject Hartz IV. Dit plan van regeringspartij SPD reduceert de periode waarin mensen recht hebben op een werkloosheidsuitkering op basis van het laatstverdiende loon, van 32 tot 12 maanden. Hartz IV is onderdeel van Agenda 2010, een globaal hervormingprogramma van het socialezekerheidheidsstelsel, waartoe vijftien Europese regeringsleiders tijdens de Europese Raad van Lissabon 2000 besloten.

Bondskanselier Schröder is in Duitsland de drijvende kracht achter dit project. Merkel accepteert Hartz IV veel te kritiekloos, wordt van meerdere kanten binnen de CDU geroepen. Met die meegaandheid rekenen de kiezers nu af.

In een interview met Der Spiegel zegt voormalig CDU-secretaris-generaal Heiner Geißler het logisch te vinden dat een partij kiezers verliest als ze „niets anders te doen heeft” dan zich te identificeren met programma’s als Agenda 2010 en Hartz IV. De CDU toont daarmee te weinig profiel. Daarom is er een koerswijziging nodig.

De CDU zal zich duidelijker moeten profileren ten opzichte van de SPD, „die een 53-jarige vakarbeider als hij werkloos wordt, na een jaar werkloosheidsuitkering precies zo behandelt als iemand die nooit heeft gewerkt.” Het kapitaal moet de mensen dienen en niet andersom. Dat basisprincipe is Duitsland -en ook de CDU- kwijtgeraakt, zegt de éminence grise van de partij. De kandidatuur van Merkel hoeft wat hem betreft niet ter discussie te staan, wel het programma waarmee zij de verkiezingen in wil.

Als Merkel over elf weken tot lijsttrekker ’gekroond’ wil worden op de partijdag in Düsseldorf, zal ze de meningsverschillen binnen de partij moeten oplossen. Volgens critici slaagt ze daar onvoldoende in. Binnen het CDU, maar ook tussen CDU en CSU bestaat er diepgaand verschil van inzicht over het sociale beleid dat moet worden gevoerd. Zolang de onrust blijft, valt een tegenkandidatuur van de Beierse CSU-voorman Edmund Stoiber te verwachten. Stoiber was ook in 2002 lijsttrekker voor CDU/CSU bij de bondsdagverkiezingen.

De Frankfurter Allgemeine schreef afgelopen woensdag dat alleen een werkelijk gemeenschappelijk optreden van CDU/CSU, te weten Merkel en Stoiber, een alternatief kan bieden bij de verkiezingen. Persoonlijke rivaliteit mag daarbij geen beletsel vormen. De CDU onder Merkel kan niet zomaar meegaan met Hartz IV, maar zal een grondig alternatief moeten bieden, „een andere kwaliteit van politiek”, en daarbij „moed tot waarheid” moeten tonen. Het gaat er niet om dat de gemakkelijkste weg wordt gekozen, maar de beste. Daarin faalt zowel de zittende regering als de grootste oppositiepartij, vindt de krant. De politiek zal niet langer bang moeten zijn openheid te bieden naar de kiezer.

Dat het CDU een krachtig alternatief moet bieden voor Hartz IV, staat voor Jürgen Rüttgers, voorzitter van de partij in Noord-Rijnland-Westfalen, als een paal boven water. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de sociale vleugel binnen de CDU. De meegaandheid van Merkel in Hartz IV is hem een doorn in het oog. Wat hem betreft neemt Stoiber het voortouw voor de verkiezingen in 2006.

De CDU kan in het bepalen van haar koers moeilijk om de mening van Rüttgers als vertegenwoordiger van de CDU-fractie in de grootste deelstaat heen. De verkiezingen van morgen geven bij een gunstige uitslag voor de CDU nog niet de garantie dat Merkel de aangewezen vrouw blijft voor het lijsttrekkerschap. Een positieve uitslag is ook een uiting van vertrouwen aan Rüttgers en daarmee aan de sociale vleugel binnen de partij. Wanneer Merkel het vertouwen van de gehele partij wil behouden, zal ze niet om de kritiek op Hartz IV heen kunnen.