De Raad van State, die nieuwe wetgeving van het kabinet tegen het licht houdt, vindt de dwangsomregeling een belangrijk wapen voor burgers om de overheid te dwingen zijn werk te doen. Daarom zou verantwoordelijk staatssecretaris Ankie Broekers-Knol er goed aan doen af te zien van haar voornemen om voorgoed een einde te maken aan de dwangsom. Een tijdelijke opschorting is verdedigbaar, vindt de raad, maar de afschaffing die Broekers-Knol voorstaat gaat te ver.

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is door de opgelopen wachttijden op het ogenblik iedere week een miljoen euro kwijt aan dwangsommen. Dat ergert kabinet en Kamer. Maar een belangrijk deel van diezelfde Kamer wil asielzoekers ook niet de instrumenten ontnemen om hun recht te halen. Broekers smeedde daarom een compromis: ze wil van de dwangsommen af, om in ruil daarvoor asielzoekers het recht te blijven gunnen om bij het begin van hun asielprocedure een advocaat te nemen.

Om de Raad van State tegemoet te komen, belooft Broekers dat ze de IND op een andere manier gaat aansporen om sneller te werken. Ze is het „helemaal eens” met de raad dat zo’n „prikkel” essentieel is. Maar hoe die er gaat uitzien, laat ze nog in het midden. Asielzoekers die niet op tijd zijn geholpen, zouden bijvoorbeeld automatisch een verblijfsvergunning kunnen krijgen.

Dat ze geen geschikt ander aansporingsinstrument vindt en toch weer terugvalt op dwangsommen, sluit Broekers uit. „Ik zeg u: die prikkel komt er.”

Broekers verzekert dat ze het oordeel van de Raad van State heus „serieus neemt”. Maar behoud van de dwangsom is onwerkbaar, houdt ze vol. „Die prikkel werkt niet, mag inmiddels duidelijk zijn. En als er, zoals in 2015, weer een grote instroom komt” ziet ze de dwangsommen bij de IND zich al helemaal opstapelen.

Aan de kritiek van de Raad van State dat de IND het niet te lang zonder prikkel mag stellen, wil de staatssecretaris tegemoetkomen. Ze zegt haast te maken met de nieuwe permanente wet, waarin de nieuwe aansporing wordt opgenomen.